Mae pandemig COVID-19 wedi amlygu anghydraddoldebau cymdeithasol a brofir gan bobl ledled y wlad, gyda phlant a phobl ifanc ymhlith rhai o’r rhai yr effeithir arnynt fwyaf.
Mae mesurau cadw pellter cymdeithasol, cau ysgolion, a gwaharddiadau ar weithgareddau awyr agored wedi cael effaith arbennig ar y bobl ifanc hynny sy'n byw ar aelwydydd gorlawn neu fflatiau uchel, heb unrhyw fynediad i erddi neu fynediad cyfyngedig i'r rhyngrwyd.
Mae tîm o’n Hysgol Daearyddiaeth a Chynllunio ac Ysgol Pensaernïaeth Cymru yn anelu at helpu i wella lles plant a phobl ifanc yn dilyn y pandemig, trwy brosiect sy’n helpu plant i chwarae rhan wrth lunio cynllun adferiad pandemig ar gyfer eu cymuned.
Mae’r tîm yn gweithio gyda’r gymuned yn Grangetown, Caerdydd – un o’r rhai a gafodd eu taro galetaf gan y pandemig.
“Caiff y prosiect ei lywio gan fy ymchwil sy’n canolbwyntio ar sut y gall cynllun cymdogaethau plant a mynediad at fyd natur helpu i wella iechyd a lles,” meddai arweinydd y prosiect, Dr Matluba Khan, sy’n gyd-sylfaenydd yr elusen plant A Place In Childhood.
“Mae hefyd wedi bod yn wych gweithio gyda chymuned sy’n agos iawn at y brifysgol, ac yn agos at ble rwy’n byw. Mae’n gyfle i weithio gyda chymuned rwy’n rhan ohoni.”
Dr Khan yn gweithio gyda phobl ifanc yn un o weithdai’r prosiect, yn trafod eu syniadau ar sut i wella eu cymdogaeth.
Rhoi llais i bobl ifanc
Mae tîm y prosiect yn cynnal cyfres o weithdai i blant a phobl ifanc o wahanol grwpiau oedran, i glywed sut mae COVID-19 wedi effeithio ar eu profiad bob dydd a’r heriau y maent yn eu hwynebu – yn ogystal ag agweddau cadarnhaol eu cymdogaeth. Ymhlith y gweithgareddau yn y gweithdai mae gwneud mapiau, teithiau cerdded ffotograffau, a sesiynau creadigol yn gwneud modelau 3D.
Gan weithio ochr yn ochr â’r cyfranogwyr ifanc yn y prosiect, bydd y tîm yn cyd-greu cynllun adfer COVID-19 ar gyfer cymuned Grangetown sy’n diwallu anghenion ei phlant a’i phobl ifanc.
“Gyda chymhlethdodau Covid a diffyg adnoddau, mae llawer o gymunedau ac yn enwedig plant wedi wynebu newidiadau cyflym yn eu bywydau bob dydd a fydd yn cael effaith barhaus ar eu lles corfforol a meddyliol am flynyddoedd i ddod,” eglurodd cynorthwyydd ymgysylltu cymunedol y prosiect Shoruk Nekeb. “Mae’n bwysig bod gennym gynllun adfer sy’n nodi lle mae lleisiau plant a phobl ifanc nid yn unig yn cael eu gweddnewid, ond yn cael eu hintegreiddio yn adferiad y gymdeithas gyfan.”
Mae tîm y brifysgol yn gweithio ochr yn ochr â thîm Dinas sy’n Gyfeillgar i Blant Cyngor Caerdydd, sy’n rhoi arian cyfatebol i’r prosiect, i sicrhau bod y cynllun yn cael effaith gadarnhaol wirioneddol ar fywydau pobl. Bydd y cynllun adfer sy'n deillio o'r prosiect yn llywio Strategaeth Adfer ac Adnewyddu Dinas Caerdydd gyda mewnwelediad i'r hyn sydd ei angen ar blant a phobl ifanc a gweledigaeth ar gyfer dinasoedd ôl-bandemig.
“Ein huchelgais yw i Gaerdydd fod yn ddinas gyda phlant a phobl ifanc yn ganolog iddi, lle mae hawliau plant a phobl ifanc yn cael eu parchu gan bawb, yn lle gwych i dyfu i fyny,’ meddai Lee Patterson, Cydlynydd Dinas sy’n Gyfeillgar i Blant, Cyngor Caerdydd. “Mae’n hanfodol cynnwys plant a phobl ifanc wrth ddatblygu ymateb i’r pandemig, gan gynnwys y prosiect gyda Phrifysgol Caerdydd.”
Pobl ifanc yn cymryd rhan yn un o deithiau cerdded lluniau'r prosiect. Roedd gweithgareddau eraill yn cynnwys gwneud mapiau a sesiynau creu modelau creadigol.
Llygad beirniadol
Mae'r plant a'r bobl ifanc sy'n cymryd rhan yn y prosiect wedi mwynhau'r cyfle i leisio'u barn, ac i feddwl am wahanol nodweddion eu cymdogaeth. “Mae’n helpu i sylweddoli beth allwn ni ei wella mewn ardal,” meddai un cyfranogwr ifanc. “Fe wnaeth i chi edrych ar eich ardal mewn ffordd wahanol, mewn ffordd fwy hanfodol.”
Roedd y syniadau a gynigiwyd gan y bobl ifanc yn y gweithdai yn y sesiynau cychwynnol yn cynnwys mwy o gyfleusterau chwaraeon awyr agored, ardaloedd chwarae wedi’u teilwra ar gyfer pobl anabl, mwy o goed a blodau, mannau eistedd, mannau cymunedol i fenywod yn unig, a ffyrdd mwy diogel o groesi ffyrdd prysur.
“Y prosiect hwn i lawer o blant fu’r tro cyntaf i unrhyw un ofyn iddynt am eu profiad o fyw yn eu cymdogaeth,” meddai Dr Neil Harris, aelod o dîm y prosiect.
“Ac eto, er gwaethaf hyn, os gofynnwch i blant am eu profiad gallant yn rhwydd gyfleu’r lleoedd y maent yn mwynhau treulio amser ynddynt, y lleoedd y maent yn eu cael yn frawychus neu’n ofnus, a mynegi eu pryderon am chwarae’n ddiogel yn eu cymdogaeth.”
“Mae rhai wedi bod yn llawn dychymyg - a gallant ddychmygu sut y gallai eu cymdogaeth edrych pe bai eu barn yn cael ei hystyried yn llawnach a'i gweithredu. Y foment pan ddywedodd un disgybl ysgol 'Gallaf ei weld - gallaf ei weld mewn gwirionedd!' dyna pryd y sylweddolais bwysigrwydd galluogi plant i ddylunio a chynllunio eu cymdogaeth."
Mae’r farn hon hefyd yn cael ei rhannu gan y bobl ifanc sy’n cymryd rhan: “Fel arfer, dydych chi ddim yn meddwl y gallwch chi wneud rhywbeth i newid oherwydd dim ond un person ydych chi,” meddai un cyfranogwr ifanc. “Ond mewn gwirionedd, drwy gael y cyfle hwn rydych chi'n gweld efallai y gallwch chi.”
Mae'r cynllun adfer, wedi'i lansio ym mis Chwefror 2023, ynghyd â phecyn cymorth ar sut i gyd-greu cynllun cymdogaeth gyda phlant a phobl ifanc ar gyfer cynllunwyr, dylunwyr, athrawon a gweithwyr ieuenctid ar gael yma:
Grangetown: lle gwych gael eich magu
Cynllun plant a phobl ifanc ar gyfer Grangetown, Caerdydd
Os na all eich meddalwedd gynorthwyol ddarllen y ddogfen hon, gallwch chi ofyn am fersiwn hygyrch drwy ebostio web@caerdydd.ac.uk. Cynhwyswch yr adnoddau cynorthwyol a ddefnyddiwch chi a’r fformat sydd ei angen arnoch.
Roedd rhai o syniadau’r plant ar gyfer gwella eu cymdogaeth yn cynnwys llwybrau beicio mwy diogel, mannau chwarae wedi’u teilwra ar gyfer plant anabl, mwy o goed a blodau, mannau eistedd, a mannau cymunedol i fenywod yn unig.
Cynlluniau ar gyfer y dyfodol
Mae Dr Khan a thîm y prosiect yn gobeithio y gall y prosiect ddarparu glasbrint ar gyfer cymunedau eraill i helpu i wella lles plant a phobl ifanc yn eu cymdogaethau. Yn ogystal â’r cynllun adfer sy'n addas i blant ar gyfer Grangetown, canlyniad arall i’r prosiect fydd pecyn cymorth sy’n dangos i grwpiau eraill sut i ymgysylltu â phobl ifanc a phlant yn eu hardal.
“Rydym am greu rhywbeth y gall arweinwyr cymunedol, cynllunwyr neu awdurdodau lleol ei ddefnyddio i gasglu barn pobl ifanc am y lleoedd y maent yn byw ynddynt, ac ymgorffori’r rhain yn y cynllunio,” eglura Dr Khan.
Ar gyfer y cam nesaf, mae’r tîm yn bwriadu gwneud cais am gyllid pellach i dreialu gweithgareddau yn Butetown, cymuned amrywiol arall yng Nghaerdydd sydd wedi cael ei tharo’n galed gan y pandemig. Ond nod tymor hwy y tîm yw ymestyn y prosiect y tu hwnt i Gymru, a chyflwyno’r pecyn cymorth i gymunedau ym Mangladesh, India, Tanzania a Kenya.
Ein prosiectau cymunedol lleol
Rydym yn defnyddio ein hystod eang o arbenigedd i gefnogi a chyflwyno prosiectau effeithiol sydd wedi’u harwain gan y gymuned ynghyd â myfyrwyr a staff sy’n gwirfoddoli.
Pobl
Dolenni cysylltiedig
Partneriaid
Mae ein partneriaid ar gyfer y prosiect hwn yn cynnwys:
Fforwm Ieuenctid Pafiliwn Grange