Adroddiadau gohebwyr ar ddatganoli: rhoi cyngor

Arweiniad ymarferol

Roedd yr Athro Cushion a’i gydweithwyr mewn sefyllfa dda i archwilio’r materion hyn ar ôl pymtheg mlynedd o ymchwilio i’r rôl y mae darlledwyr yn ei chwarae wrth gyfathrebu datganoli.

Amlygodd eu hastudiaeth o newyddion teledu’r cyfnod clo ddiffyg eglurder ynghylch adrodd am wahanol gyfyngiadau covid ym mhob gwlad. Cyflwynwyd eu canfyddiadau i ymchwiliad ‘Future of Public Service Broadcasting Inquiry’ Adran Ddigidol – Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon, Llywodraeth y DU. Fe’u cyflwynwyd hefyd i ymchwiliad Senedd Cymru ym mis Gorffennaf 2020 – ymchwiliad i effaith y pandemig ar newyddiaduraeth a’r cyfryngau lleol.

Ond yn bwysicach efallai, cafodd argraffiadau a chynghorion yr Athro Cushion eu bwydo’n uniongyrchol i ystafelloedd newyddion – drwy gysylltiadau hir sefydlog mae’r tîm, drwy eu gwaith, wedi’u meithrin â golygyddion. Buont yn ymgysylltu â darlledwyr amlycaf y DU yn ystod y pandemig: Newyddion y BBC (BBC News), ITV News, Channel 4 News, Channel 5 News a Sky News.

Er mwyn rhoi’r ddealltwriaeth orau o’r materion hyn i ystafelloedd newyddion oedd ac sydd yn brin o amser, cynhyrchwyd fideos byrion ar gyfer uwch-olygyddion darlledu, gydag argymhellion ar sut y gellid gwella’r adroddiadau.

“Mae newyddiadurwyr yn hynod o brysur, a does ganddyn nhw ddim yr amser a’r adnoddau i dreulio oriau yn edrych yn ôl ar yr hyn maen nhw wedi bod yn gweithio arno,” meddai’r Athro Cushion. “Felly, mae hyn am geisio dod o hyd i ffyrdd creadigol o ymgysylltu a rhannu gwybodaeth.”

“Mae cael perthynas waith hir sefydlog â newyddiadurwyr allweddol wedi caniatáu i’n tîm ymateb yn gyflym i’w hanghenion.

“Roedd ein cysylltiadau hir sefydledig ag ystafelloedd newyddion yn golygu ein bod yn barod i helpu cyn gynted ag y dechreuodd y pandemig – gellid dadlau mai hon yw’r stori fwyaf y mae’r genhedlaeth bresennol hon o newyddiadurwyr wedi gorfod adrodd arni.”

Meithrin perthnasau

Daeth yr Athro Cushion i Gaerdydd yn 2001 i wneud ei Radd Meistr a dewisodd yr Ysgol Newyddiaduraeth, y Cyfryngau a Diwylliant oherwydd ei “henw da, nid yn unig am gynhyrchu ymchwil o ansawdd uchel ond hefyd am fod llawer o’r ymchwil a gynhyrchwyd wedi helpu o ran rhoi gwybodaeth i gyfryngau a newyddiaduraeth gydag argymhellion ymarferol ynghylch gwella dealltwriaeth y cyhoedd o’r byd.”

Ychwanega: “Ceir wastad rywfaint o deimlad o amheuaeth pan fydda i’n cwrdd â newyddiadurwyr i ddechrau. Mae’n cymryd amser i feithrin ymddiriedaeth.

“Maen nhw’n ceisio gwneud synnwyr o’r newyddion o ddydd i ddydd, gan wneud penderfyniadau am y stori nesaf.

Nid yw amser yn caniatáu, bob tro, iddynt edrych ar bethau dros gyfnod hirach. Rwy’n gallu rhoi trosolwg iddynt o’r cyfan, ac edrych ar y darlun mwy. Gyda’r math hwnnw o bersbectif, rydych chi’n gallu gweld patrymau’n dod i’r amlwg.

“Dros amser, a thrwy gadw’r ddeialog honno’n agored ac yn barhaus, rydym yn ceisio ymgysylltu’n adeiladol â golygyddion drwy gyflwyno canfyddiadau ein hymchwil.”

Ychwanega, “Mae’n cymryd blynyddoedd i feithrin y perthnasoedd hynny. Mae’n gofyn sgwrsio â phobl ‘off the record’, gwrando er mwyn deall beth sydd ei angen arnyn nhw, a chynhyrchu cynnwys sy’n eu helpu nhw yn eu rolau.”

Mae gwaith Prifysgol Caerdydd o ran cefnogi newyddiadurwyr trwy’r cyfnod cwbl anarferol hwn yn parhau, ac mae’n waith sy’n digwydd ar garlam. “Mae’n gyfnod heriol dros ben i newyddiadurwyr,” meddai. “Yr her i academyddion y cyfryngau yw parhau i ymgysylltu â golygyddion a newyddiadurwyr, gan ddarparu ymchwil gadarn sy’n bwydo i mewn i’w gwaith ac yn eu cefnogi.”

Beth fydd yn dod nesaf?

Mae’r Athro Cushion yn parhau i ymgysylltu ag uwch-olygyddion a rheoleiddwyr y cyfryngau ynghylch ei ymchwil ddiweddaraf, gan gynnwys darllediadau rhwydwaith o faterion datganoledig yn ystod y pandemig, ac yn fwy cyffredinol sut y gall newyddiadurwyr fynd i’r afael yn effeithiol â chamwybodaeth a gwella dealltwriaeth y cyhoedd o wleidyddiaeth a materion cyhoeddus.