Ai maint yw popeth ym myd llywodraeth leol?

Ystyried sut mae awdurdodau lleol yn cyflwyno gwasanaethau ac a fydd eu maint yn berthnasol yn y dyfodol.

Mae penderfynu beth yw maint delfrydol unedau llywodraeth leol wedi peri penbleth i lunwyr polisïau ledled y byd. Yn gyffredinol, tybiwyd bod cynghorau mawr yn fwy effeithlon ond yn llai ymatebol i anghenion lleol.

Dim maint delfrydol

Cynhaliodd Canolfan Ymchwil Llywodraeth Leol a Rhanbarthol (CLRGR) yn yr Ysgol Busnes y dadansoddiad cynhwysfawr cyntaf o effaith maint ar berfformiad awdurdodau lleol.

O dan arweiniad yr Athro Stephen Martin, aeth yr ymchwilwyr ati hefyd i ystyried ai partneriaethau rhwng cynghorau yw'r ffordd ymlaen o ran cynnig arbedion maint, yn hytrach na chreu awdurdodau mwy. 

Lluniodd y tîm ddull arloesol a ddefnyddiodd sgôr arolygiadau, dangosyddion perfformiad cenedlaethol, hyder y cyhoedd a mynegai gwerth am arian.

Dangosodd y canlyniadau nad oes y fath beth â 'maint delfrydol' i awdurdod lleol. Mae gan gynghorau mwy lai o orbenion gweinyddol canolog, ond mae effaith y maint yn amrywio rhwng gwasanaethau. Daeth i'r amlwg mewn gwaith ymchwil dilynol bod aildrefnu i greu cynghorau mwy yn gallu amharu ar berfformiad.

Dylanwadu ar bolisïau

Dylanwadodd y canlyniadau'n uniongyrchol ar bolisïau Gweinidogion Cymru i annog cynghorau i gydweithio, yn ogystal â llywio penderfyniad Llywodraeth y Glymblaid i atal aildrefnu llywodraeth leol yn Lloegr. 

Mae uwch-wleidyddion, cynghorwyr arbennig, a swyddogion llywodraeth leol ymhlith y rhai sydd wedi elwa'n uniongyrchol ar y gwaith ymchwil.

Defnyddiwyd canfyddiadau'r astudiaeth a gynhaliwyd gan y Ganolfan Ymchwil Llywodraeth Leol a Rhanbarthol yn 2006 mewn adolygiad annibynnol o dan gadeiryddiaeth Syr Jeremy Beecham. Daeth yr adolygiad hwn i'r casgliad y byddai costau aildrefnu llywodraeth leol yn fwy na'r manteision.

---

Dyma’n harbenigwyr

---