Mae’r Uned Ymchwil Llenyddiaeth, Theori a Chreadigrwydd yn archwilio llenyddiaeth Gymraeg a’r broses greadigol o’r cyfnod cynharaf hyd y presennol. Mae’n gartref i gymuned o ysgolheigion sy’n ymestyn ffiniau ein dealltwriaeth o lenyddiaeth a chreadigrwydd Gymraeg ar sail eu hymchwil arloesol i amrywiaeth o feysydd. Mae eu gweithgarwch arbenigol ar destunau Cymraeg o bob cyfnod yn nodwedd sy’n gosod yr uned ar y blaen mewn astudiaethau Cymreig a Cheltaidd yn rhyngwladol, ac yn cynnwys meysydd megis:

• theori lenyddol
• beirniadaeth greadigol
• golygu, cyfieithu a rhyng-gyfryngoldeb
• hunaniaethau a rhywedd
• barddoniaeth a rhyddiaith ganoloesol
• llenyddiaeth yn yr oes ddigidol
• y stori fer ac ôl-foderniaeth
• llên bywyd
• llenyddiaeth plant a phobl ifanc
• llenyddiaeth gymharol
• ysgrifennu creadigol
• llenyddiaeth a’r cwricwlwm

Mae staff yr Uned yn rhannu eu harbenigeddau â chynulleidfaoedd allanol amrywiol, ac yn cynnig arweiniad i randdeiliaid arwyddocaol ym mywyd cyhoeddus a diwylliannol Cymru a thu hwnt mewn meysydd megis cyhoeddi, y cyfryngau creadigol a dysgu llenyddiaeth mewn ysgolion. Gwelir traweffaith eu hymchwil, er enghraifft, ar y ffordd y caiff chwedlau canoloesol Cymraeg eu dehongli a’u dychmygu mewn cyd-destunau cyfoes, ac ar strategaeth Cyngor Llyfrau Cymru ar gyfer cefnogi’r diwydiant cyhoeddi i blant a phobl ifanc.

Mae staff yr Uned yn llwyddo i sicrhau grantiau ymchwil o ystod o ffynonellau ac yn 2022 dyfarnodd yr AHRC dros £700,000 i Brosiect Myrddin. Bydd y prosiect tair blynedd hwn yn cynhyrchu golygiad digidol a chyfieithiad o’r farddoniaeth Gymraeg a briodolir i Myrddin, mewn cydweithrediad ag ymchwilwyr yng Nghanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru a Phrifysgol Abertawe.

Mae’r Uned yn denu myfyrwyr ymchwil ôl-raddedig Cymraeg a rhyngwladol i weithio ar amrywiaeth o destunau sy’n cynnig deongliadau a dulliau newydd o ymdrin â llenyddiaeth, theori a chreadigrwydd yn y Gymraeg. Dyma rai o’r pynciau diweddar:

• Creadigrwydd a’r Cwricwlwm (Noddwr: Coleg Cymraeg Cenedlaethol)
• Ailddarganfod ac Ail-greu Cof Diwylliannol yng Nghymru’r Cyfnod Modern Cynnar: Dewi Alter (Noddwr: AHRC)
• Iaith, Delwedd ac Ystyr mewn Llenyddiaeth Ddarluniadol i Blant: Megan Jones (Noddwr: Coleg Cymraeg Cenedlaethol)
• Iaith y Ddrama / Drama’r Iaith (Ysgrifennu Creadigol a Beirniadol): Ceri Elen Morris (Noddwr: AHRC)
• Cyfnewid Cod mewn Llenyddiaeth o Gymru a Chanada: Sara Orwig (Noddwr: Coleg Cymraeg Cenedlaethol)
• Y Brenin Arthur yn Nhraddodiadau Brythonig yr Oesoedd Canol (King Arthur in the Medieval Brittonic Tradition): Jessica Shales (Noddwr: AHRC)
• Aralledd ac Amlddiwylliannedd mewn Ffuglen Gymreig er 1990: Lisa Sheppard (Noddwr: Ysgoloriaethau’r Llywydd, Prifysgol Caerdydd)
• Naratif Breuddwydion yn Llenyddiaeth yr Oesoedd Canol (Welsh Medieval Dream Narratives): Xiezhen Zhao

Mae’r Uned yn cynnig dau lwybr ymchwil, MPhil/PhD yn y Gymraeg a MPhil/PhD Ysgrifennu Creadigol a Beirniadol, a hoffem wahodd ceisiadau gan ddarpar fyfyrwyr PhD sy’n awyddus i ymuno â chymuned ymchwil fywiog a chyfeillgar Ysgol y Gymraeg.

Mae’r Uned hefyd yn gyfrifol am olygu’r prif gyfnodolyn academaidd ar lenyddiaeth Gymraeg, Llên Cymru sy’n cyhoeddi ymdriniaethau o’r ansawdd uchaf ar lenyddiaeth Gymraeg a beirniadaeth lenyddol. Croesewir yn arbennig ysgrifau ymchwil blaengar sy’n ymestyn ein dealltwriaeth o destunau Cymraeg o unrhyw gyfnod ac yn cynnig cyd-destunau deongliadol newydd. Am wybodaeth bellach neu i gynnig ysgrif, cysylltwch â llencymru@caerdydd.ac.uk.