Ledled y byd, mae olion gweithgarwch diwydiannol y gorffennol megis presenoldeb llygryddion organig parhaus (POPs) a’r modd y caiff gwastraff ei waredu ar hyn o bryd wedi cael effeithiau niweidiol ar boblogaethau’r byd. Heddiw, wrth i’r newid yn yr hinsawdd ddod yn fwy amlwg ac wrth i wledydd sy'n datblygu brofi twf economaidd aruthrol, mae'r angen i ddod o hyd i atebion newydd i wastraff a ffynonellau ynni hyd yn oed yn fwy dybryd.

Rydym ni yn y Ganolfan Ymchwil Geoamgylcheddol (CYG) yn llunio’r dyfodol trwy fynd i’r afael â’r problemau a achosir gan effeithiau amgylcheddol gwastraff, yn rhanbarthol a ledled y byd, ac rydym yn darparu atebion newydd i gynhyrchu ynni. Mae problemau sy'n gysylltiedig â thir halogedig, peirianneg tirlenwi, adennill tir, sefydlogrwydd llethrau, gwaredu gwastraff, gan gynnwys gwastraff niwclear lefel uchel, a cholli gwres o wrthrychau wedi’u claddu, yn agweddau ar ymchwil y ganolfan, ynghyd â dylanwad amodau amgylcheddol ar berfformiad systemau dosbarthu tanddaearol. O ganlyniad i'r galw cynyddol am ynni, i'r newid yn yr hinsawdd ac i ddyfodol â chyfyngiad ar garbon, mae'r agenda geoamgylcheddol yn fwyfwy pwysig i’r byd cyfan. Mae ei chylch gwaith eang a'i harbenigedd rhyngddisgyblaethol yn golygu bod y Ganolfan mewn sefyllfa dda i chwarae rhan bwysig yn y gwaith o ddatblygu atebion pragmatig i heriau o'r fath.

O dan arweiniad yr Athro Hywel Thomas, sefydlwyd y Ganolfan ym 1996 ac mae wedi bod yn arweinydd ym maes peirianneg geoamgylcheddol. Mae’r Ganolfan wedi dod ag ymarferwyr, arbenigwyr, prifysgolion, diwydiant, sefydliadau rhyngwladol a llywodraethau ynghyd i fynd i’r afael â materion geoamgylcheddol yn y wlad hon a thramor.

Gwyliwch fideo ein Canolfan Ymchwil Geoamgylcheddol ar YouTube

Nodau

Ein cenhadaeth yw ymgymryd ag ymchwil a datblygu; darparu arweinyddiaeth ac addysg; ac ymgysylltu â diwydiant sydd ar flaen y gad yn y maes geoamgylcheddol.

Prosiectau

Flexis

Rydym yn falch o gyhoeddi eu rhan yn y prosiect FLEXIS a lansiwyd yn ddiweddar.

Cafodd y prosiect pum mlynedd gwerth £84m a gefnogir gan yr Undeb Ewropeaidd ei gyhoeddi heddiw gan Jane Hutt, Gweinidog Cyllid Llywodraeth Cymru, yn ystod ymweliad â'r Brifysgol.

Mae FLEXIS yn brosiect ymchwil ynni Cymru gyfan. Dan arweiniad Prifysgol Caerdydd, mae FLEXIS yn cynnwys yr academyddion ynni blaenllaw o Brifysgol Caerdydd, Prifysgol Abertawe a Phrifysgol De Cymru, a bydd FLEXIS yn canolbwyntio ar ddatblygu gallu ymchwil systemau ynni yng Nghymru, gan adeiladu ar y gallu o safon fyd-eang sydd eisoes yn bodoli yn y prifysgolion hyn ym maes ynni.

Bydd y prosiect yn mynd i’r afael â rhai o’r materion mwyaf dybryd sy’n wynebu’r gymdeithas ar hyn o bryd, megis y newid yn yr hinsawdd, prisiau ynni cynyddol a thlodi tanwydd.

Prif amcanion y prosiect fydd datblygu cydweithrediadau â chwmnïau a fydd yn arwain at gynnydd mewn cyllid ymchwil yn dod i Gymru a fydd, yn ei dro, yn arwain at gynnydd sylweddol yn nifer yr ymchwilwyr o ansawdd da sy’n gweithio yn y maes hwn.

SAFE Barriers - Dull Systemau o ymdrin â Rhwystrau Peirianyddol

Mae hwn yn brosiect amlddisgyblaethol, a ariennir gan EPSRC a'r Awdurdod Datgomisiynu Niwclear (NDA), sy'n edrych ar ddatblygiad THMC o Systemau Rhwystr Peirianyddol (EBS) o dan ystod o amodau amgylcheddol. Mae’r rhaglen yn defnyddio dull system gyfan o ymdrin â’r EBS, wedi’i hategu gan ddatblygiad technegau monitro uwch newydd. Cyfanswm cost y prosiect yw £1.3M a bydd yn rhedeg tan fis Medi 2016.

Mae SAFE Barriers yn brosiect ar y cyd rhwng prifysgolion Ystrad Clud, Caerdydd, Caeredin, Glasgow, Newcastle, Nottingham a Rhydychen ac Arolwg Daearegol Prydain. Cynhelir cyfres o arbrofion labordy lle bydd technolegau monitro uwch yn cael eu defnyddio a'u mireinio ar gyfer delweddu newidynnau THMC ar yr un pryd. Bydd yr wybodaeth a geir yn cael ei defnyddio i gael dealltwriaeth ragfynegol o ddatblygiad THMC o rwystrau peirianyddol ar sail clai, a'u rhyngwynebau. Mae tîm o ymchwilwyr yn y CYG yn ymchwilio i agweddau ar ymddygiad clai cywasgedig o dan dymheredd uchel hyd at 150°C trwy raglen arbrofol a damcaniaethol helaeth.

Cyfleusterau

Rydym yn cynnal ymchwil arloesol yn y meysydd geoamgylcheddol a geodechnegol, gydag ymrwymiad i wasanaethu anghenion ymchwil lleol a chenedlaethol diwydiant.

Gydag ystod eang o systemau uwch-gyfrifiadura traddodiadol a modern, ein canolbwynt yw cyfres delweddu data sydd newydd ei gosod ar gyfer taflunio stereosgopig ac ar gyfer archwilio realiti rhithwir 3D o broblemau geoamgylcheddol.

Mae gennym hefyd gyfleusterau labordy arbrofol geodechnegol a geoamgylcheddol helaeth. Mae hyn yn cynnwys allgyrchydd geodechnegol mawr 100G â diamedr 3m ar gyfer efelychu a modelu strwythurau a phrosesau geodechnegol.

Mae’r Parc Ymchwil Geoamgylcheddol, neu’r PYG, yn brosiect consortiwm gwerth £5M a arweinir gennym ni. Mae'r PYG yn cynnal gwaith ymchwil a datblygu ar raddfa fawr, profi yn y maes a phrosiectau arddangos ar gyfer BBaChau amgylcheddol Amcan 1. Mae ei safle sylfaen ym Mhort Talbot ac mae ganddo safleoedd dibynnol eraill ledled Cymru.

Ni yw’r partner arweiniol mewn rhwydwaith cydweithredu seilwaith traws-Ewropeaidd, sy’n elwa ar fynediad i amrywiaeth eang o gyfleusterau ac arbenigedd Ewropeaidd drwy brosiect GeoEnvNet. Mae'r dosbarth seilwaith a gwmpesir gan y rhwydwaith yn cynnwys cyfleusterau profi ar raddfa fawr, cyfleusterau cyfrifiadura ar raddfa fawr a chanolfannau cymhwysedd.

Fel aelod sefydlu Rhwydwaith Adfywio Tir (RhAT) Cymru Gyfan sydd wedi bod yn hynod lwyddiannus, cynhaliom weithdai, seminarau a sesiynau rhwydweithio ar gyfer cyflwyno a lledaenu gwybodaeth werthfawr am y diwydiant. Cynhaliodd a chefnogodd y RhAT nifer o lansiadau ac ymgynghoriadau cyhoeddus ar gyfer rhanddeiliaid amgylcheddol yng Nghymru.

Yn ogystal â chyfrifiaduron manyleb uchel, mae'r Ganolfan yn defnyddio'r clwstwr sydd newydd ei gaffael a reolir gan Cyfrifiadura Ymchwil Uwch yng Nghaerdydd (ARCCA), sy'n cynnwys 2048 o greiddiau prosesu 3.0GHz a rhyng-gysylltiad perfformiad uchel. Mae'r cyfleusterau hefyd yn cynnwys system gyfrifiadurol wasgaredig sy'n defnyddio'r swm mawr o amser CPU sbâr sydd ar gael ar gyfrifiaduron pen desg o amgylch y brifysgol.

Mae offer arbrofol yn cynnwys colofnau trwytholchi a phermeametrau tair echel; offer profi tair echel a reolir gan gyfrifiadur; offer echdynnu plât gwasgedd grafiometrig a chyfeintiol; a blwch croeswasgu graddfa fawr.

Mae cyfleusterau dadansoddol hefyd ar gael ar gyfer solidau, hylifau a nwyon, megis diffreithiant pelydr-X, fflworoleuedd pelydr-X, microsgopeg electronau, cromatograffaeth nwyon, cromatograffaeth ïonau, a sbectrometreg amsugno atomig.