Dewi Sant yn y Dwyrain: Cymunedau Cymreig yn Nwyrain a De-ddwyrain Asia yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg a'r ugeinfed ganrif
Prosiect cydweithredol yn ymchwilio i hanes y Gymraeg yn Asia, gan dynnu sylw at gysylltiadau byd-eang o ddiwylliant a hunaniaeth Cymru, wrth ystyried goblygiadau ehangach y cysylltiadau hyn rhwng Cymru ac Asia yn y gorffennol a'r presennol.
Manylion
Ers dechrau'r ugeinfed ganrif gynnar, sefydlwyd cyfres o Gymdeithasau Dewi Sant yn Nwyrain a De-ddwyrain Asia, gyda rhai ohonynt yn dal i fod mewn bodolaeth heddiw. Gerllaw sefydliadau eraill, maent yn tystio i brofiadau cyfoethog ac amlochrog y Gymraeg yn Asia o fewn a thu hwnt i gyd-destun yr ymerodraeth Brydeinig.
Mae'r ffaith bod Cymdeithasau Dewi Sant yn cael eu sefydlu yn Hong Kong, Singapore, Shanghai, a Rangoon, ymhlith lleoliadau a sefydliadau eraill, yn dangos ymdrech gyfunol, gyson a chydwybodol i gydnabod hunaniaeth benodol, er gwaethaf y ffaith bod pobl o Gymru yn Asia yn tueddu i gael eu cofio fel swyddogion, cenhadon, a masnachwyr Prydeinig'
Canolbwynt ysgolheictod presennol yr Ymerodraeth Brydeinig yn Asia yn bennaf yw ar achosion yn Lloegr, yr Alban ac Iwerddon. Mae'r Cymry’n parhau i fod yn anghofiedig i raddfa helaeth y tu hwnt i ychydig o astudiaethau ar De Asia. Mae'r prosiect hwn yn gosod Cymru a'r Gymraeg mewn cyd-destun byd-eang ac yn ystyried cyd-destunau a chamau Asiaidd penodol wrth ddefnyddio ymagwedd dad-drefedigaethu a ffynonellau aml-iaith,
Y Tîm sefydlu
Mae tîm sefydlu’r prosiect yn cynnwys haneswyr ym maes Dwyrain Modern a De-ddwyrain Asia a’u lleolir yng Nghymru: Dr Yi Li (Prifysgol Aberystwyth – sefydliad arweiniol), Dr Helena F. S. Lopes (Prifysgol Caerdydd), a Dr Thomas Jansen (Prifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant). Ymhlith yr astudiaethau achos cychwynnol roedd, ymhlith eraill, hanesion am y Gymraeg yn Burma, y Gymraeg yn ystod yr Ail Ryfel Byd a Hong Kong ar ôl y rhyfel, a gweithgareddau Timothy Richard, cenhadwr blaenllaw Cymreig enwog yn Tsieina.
Dyfarnwyd £5,000 o gyllid i'r prosiect gan y Rhwydwaith Arloesi Cymru a Chynllun Grantiau Bach Cymru Fyd-eang yn 2023. Ariannodd deithiau ymchwil i Asia, archifau a llyfrgelloedd yn y DU yn ogystal â symposiwm rhyngwladol ym Mhrifysgol Aberystwyth ym mis Awst 2023. Daeth cyfranogwyr o wahanol wledydd i’r symposiwm yn amrywio o uwch academyddion i ymchwilwyr ar ddechrau eu gyrfa gyda diddordeb eang ac addewid i ddatblygu'r prosiect ymhellach.
Ehangu'r prosiect
Mae’r tîm yn cynllunio i ehangu'r prosiect ar hyn o bryd, gan gynnwys trwy geisiadau am gyllid ychwanegol a chynlluniau cyhoeddi a chynnwys mwy o academyddion a’u lleolir ledled Ewrop ac Asia yn ei gweithgareddau, ac ehangu'r cwmpas thematig i ystyried cysylltiadau helaethach rhwng Cymru ac Asia.
Ariennir y prosiect hwn gan Rwydwaith Arloesi Cymru a Cymru Fyd-Eang.
