Robert van Deursen

Gyda thristwch mawr, mae Ysgol y Gwyddorau Gofal Iechyd Prifysgol Caerdydd yn cyhoeddi marwolaeth Robert van Deursen, cydweithiwr, mentor, a ffrind uchel ei barch, a adawodd waddol digamsyniol ym maes ymchwil gofal iechyd a gwyddor adsefydlu.

Cychwynnodd Robert ar ei daith academaidd gyda Baglor yn y Gwyddorau mewn Ffisiotherapi yn yr Iseldiroedd (1981), yna Gradd Meistr mewn Gwyddorau Symudiad Dynol o Brifysgol Rydd Amsterdam (1994), a PhD mewn Cinaesioleg o Penn State University, UDA (1997). Ymunodd â Choleg Meddygaeth Prifysgol Cymru fel Uwch-ddarlithydd ym 1998, gan ddod â chyfoeth o wybodaeth ac arbenigedd gydag ef.

Bryd hynny, roedd y tîm Ffisiotherapi yng Ngholeg Meddygaeth Prifysgol Cymru yn enwog am eu gwaith addysgu, ond doedd dim proffil ymchwil cryf ganddyn nhw. Cyfarfu Dr Iris Musa, oedd yn gyfrifol am ymchwil yr adran, â Robert yn Llundain, lle'r oedd yn cael ei recriwtio gan Goleg y Brenin. Llwyddodd hi, ynghyd â'r Athro Nigel Palastanga, i'w berswadio i ymweld â Chaerdydd, lle ymunodd â'r staff maes o law. Chwaraeodd Robert ran ganolog yn y gwaith o ddatblygu gwaith ymchwil yr ysgol a sefydlu'r labordy dadansoddi symudiad, sef y Ganolfan Ymchwil Cinaesioleg Glinigol. Mae’r ganolfan wedi cynnal nifer o astudiaethau ar lefel BSc, MSc, PhD ac ôl-ddoethurol, ac mae hefyd wedi cael ei defnyddio ar gyfer prosiectau ymchwil a ariennir, gan gynnwys profi therapi realiti rhithwir newydd i gyn-filwyr ag anhwylder straen wedi trawma, cynllun y ​​bu Robert yn ymwneud ag ef.

Gan ddefnyddio ei arbenigedd academaidd a chlinigol, sefydlodd Robert raglen ymchwil gadarn i ffisiotherapi a symud dynol, ac o dan ei arweiniad, daeth y rhaglen a’r Ganolfan Ymchwil Cinaesioleg Glinigol yn adnabyddus am eu rhagoriaeth ar lefel ryngwladol. Roedd yn aelod allweddol o Ganolfan drawsddisgyblaethol Ymchwil Biomecaneg a Biobeirianneg yn erbyn Arthritis, a sefydlodd bartneriaethau rhyngwladol gyda’r Athro Ilse Jonkers o KU Leuven a'r Athro Kathryn Refshauge o'r International College of Management yn Sydney, ymhlith eraill. Gan adlewyrchu'r llwyddiannau hyn ac eraill, dyfarnwyd Cadair Bersonol i Robert yn 2008, a daeth yn Athro mewn Gwyddor Adsefydlu.

Roedd diddordebau ymchwil Robert yn cynnwys atal ac adsefydlu cymhlethdodau yn rhan isaf y fraich o ganlyniad i niwropatheg diabetig, problemau symudedd o ganlyniad i glefydau niwrolegol cronig, adsefydlu anafiadau i'r pen-glin a phoen asgwrn cefn. Roedd effaith ymarfer corff ar gleifion yn thema gyffredin yn ei ymchwil. Cafodd ei ymroddiad i ddatblygu’r meysydd hyn ei gydnabod pan gafodd ei benodi’n Gyfarwyddwr Ffisiotherapi ym Mhrifysgol Caerdydd, a daeth yn arweinydd ymchwil yn yr Ysgol Astudiaethau Gofal Iechyd.

Roedd Robert wrth galon gwaith ymchwil yn y gwyddorau gofal iechyd, gan arwain cyflwyniadau llwyddiannus iawn yr ysgol i baneli Proffesiynau Perthynol i Iechyd, Deintyddiaeth, Nyrsio a Fferylliaeth yn ymarferion y Fframwaith Rhagoriaeth Ymchwil yn 2014 a 2021. Roedd ei olwg ryngwladol, ei dosturi, a'i ymrwymiad i gyfiawnder cymdeithasol yn ei wneud yn gydweithiwr da ac yn ffrind annwyl. Roedd yn adnabyddus am ei sgyrsiau difyr dros baned o de am ddigwyddiadau byd-eang a phobl, ei gariad at natur, a’i angerdd am weithgareddau awyr agored – roedd yn mwynhau teithiau cerdded hir a beicio.

Ar ôl ymddeol i’r Iseldiroedd, sefydlodd Robert a’i wraig Everdien ardd werdd ac fe adnewyddon nhw eu cartref gan ddefnyddio dulliau ecogyfeillgar. Adeiladodd ei siediau a'i system ddyfrhau ei hun a chyfrannodd at ei gymuned drwy gynnig cyngor ar ynni. Defnyddiodd Robert ei sgiliau academaidd i olrhain a chyhoeddi dyddiadur ei dad o gyfnod y rhyfel, gan fanylu ar ei brofiadau yn yr Iseldiroedd dan oresgyniad y Natsïaid yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Roedd Robert yn aelod o Gymdeithas Ryngwladol Biomecaneg (ISB) ers 1998, gan ymddiddori mewn cymhwyso biomecaneg i faes clinigol adsefydlu. Roedd ei gefndir deuol mewn meysydd clinigol a biomecanyddol yn rhoi persbectif unigryw iddo, a phontio’r bwlch rhwng y disgyblaethau hyn. Roedd yn angerddol ynghylch gwneud biomecaneg yn fwy hygyrch at ddibenion ymchwil glinigol, gan ddatblygu dulliau a gweithdrefnau perthnasol i gynhyrchu tystiolaeth gadarn.

Bydd gwaddol gwaith Robert van Deursen yn parhau trwy ei gyfraniadau sylweddol i faes y gwyddorau gofal iechyd, y myfyrwyr, a’r cydweithwyr niferus y bu’n eu mentora, a’r dylanwad sylweddol a gafodd ar bawb oedd yn ei adnabod. Bydd colled fawr ar ei ôl.

Dr Liba Sheeran a'r Athro Ben Hannigan ar ran Ysgol y Gwyddorau Gofal Iechyd