Gwenu’n Brafiach: Gwella iechyd y geg plant sy'n dechrau yn yr ysgol uwchradd

Mae llai o blant yng Nghymru yn dechrau’r ysgol uwchradd â phydru yn eu dannedd, ond weithiau bydd yn anos i’r rheini sy’n dioddef ohono gael triniaeth.

Bu ymchwilwyr o Uned Gwybodaeth Iechyd Geneuol Cymru yn Ysgol Deintyddiaeth Prifysgol Caerdydd yn gweithio gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru a Gwasanaeth Deintyddol Cymunedol y GIG i asesu iechyd geneuol mwy na 6,000 o blant ysgol ym mlwyddyn 7 (11-a 12 oed) ledled Cymru. Mae hyn yn rhan o raglen reolaidd goruchwylio iechyd y geg.

Mae pydredd dannedd yn broblem iechyd - ond ar ben hynny weithiau bydd yn achosi poen ac yn effeithio ar allu plant i ganolbwyntio yn yr ysgol, ymwneud â ffrindiau a mwynhau eu plentyndod. Bydd plant sy’n dechrau yn yr ysgol uwchradd eisoes wedi cael rhai o’u hail ddannedd, ac weithiau bydd gan bydru yn y dannedd yn yr oed yma oblygiadau arhosol i iechyd y geg yn ystod eu bywyd.

Yn 2008/09, roedd pydredd dannedd wedi effeithio ar 13 o blant o ddosbarth o 30. Yn 2023/24 roedd hyn wedi gostwng i lai nag 8. Er bod hyn yn newyddion da, roedd arolwg wedi canfod bod y rhan fwyaf o’r pydredd yn parhau heb driniaeth a bod y niferoedd mewn ardaloedd difreintiedig ddwywaith yn uwch na’r ardaloedd mwyaf cefnog. Y gobaith yw y bydd cynlluniau megis adnoddau BRIGHT yn helpu i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb deintyddol ledled Cymru, ond mae’n rhaid gwneud mwy.

Er hynny, mae heriau sylweddol gyda ni o hyd. Mae llawer o blant, yn enwedig yn ein cymunedau mwyaf difreintiedig, yn dioddef o bydredd heb ei drin yn eu hail ddannedd - dannedd y mae eu hangen i bara am oes.

Gwybodaeth ddefnyddiol

• Mae Uned Gwybodaeth Iechyd Geneuol Cymru (WOHIU) yn gweithio gyda Chydlynydd Epidemioleg Ddeintyddol Cymru Iechyd Cyhoeddus Cymru i gynllunio a chyflwyno Rhaglen Epidemioleg Ddeintyddol GIG Cymru.
• Mae’r Uned yn rhoi cyngor proffesiynol annibynnol, yn dadansoddi ac yn adrodd ar ddata ac yn sicrhau sicrwydd ar gyfer Rhaglen Epidemioleg Ddeintyddol GIG Cymru.
• Mae Ysgol Deintyddiaeth Prifysgol Caerdydd yn gwneud ymchwil o safon sy’n cael effaith ac yn mynd i'r afael â heriau byd-eang allweddol sy’n ymwneud ag iechyd y geg ac iechyd cyffredinol.