Fila Rufeinig foethus yn cael ei chloddio gan archeolegwyr cymunedol lleol yng Nghwm Chalke Sir Wiltshire

Mae gwirfoddolwyr cymunedol wedi darganfod y fila Rufeinig fawr adnabyddus gyntaf yng Nghwm Chalke de Wiltshire mewn cloddiad a gyfarwyddwyd ar y cyd gan uwch-ddarlithydd o Brifysgol Caerdydd.

Bu dros 60 o wirfoddolwyr yn helpu i gloddio a chofnodi mosaigau, paentio plastr wal ac adeiladau cerrig mawr ar y safle yn Nyffryn Chalke dros gyfnod o bythefnos, diolch i gyllid gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol trwy Cranborne Chase National Landscape’s Chase & Chalke Landscape Partnership Scheme a’i chynnal gan Teffont Archaeology.

Fe wnaeth datgelwyr metel lleol ddarganfod y safle gan adrodd am nifer o ddarganfyddiadau Rhufeinig i’r Cynllun Hynafiaethau Cludadwy yn Amgueddfa Salisbury.

Meddai cyd-gyfarwyddwr y prosiect, Dr David Roberts o Brifysgol Caerdydd, “Rydyn ni wrth ein bodd ein bod wedi darganfod y fila Rufeinig gyntaf adnabyddus yn y rhan hon o dde Swydd Wiltshire gan weithio gyda'n gwirfoddolwyr lleol.

Fe wnaethon nhw ddarganfod bod y fila dros 35 metr o hyd gyda sawl adeilad ychwanegol gan gynnwys baddondy mawr, ysgubor aml-lawr, a strwythur enigmatig â llawr concrit a allai fod wedi bod yn bwll awyr agored.

Mae mosaigau o ansawdd uchel yn cynnwys patrymau geometrig cymhleth a byddan nhw wedi dangos gwybodaeth ddiwylliannol perchnogion y safle i ymwelwyr.

Meddai cyd-gyfarwyddwr y prosiect Dr Denise Wilding o Teffont Archaeology, “Mae gwrthrychau statws uchel y safle, yn arbennig dodrefn fel plastr wal wedi’u paentio a cholofnau, yn cyfleu cyfoeth ac awdurdod y rhai sy’n byw yma.

“Mae'r arteffactau hyn yn arbennig o arwyddocaol oherwydd diffyg cloddiadau diweddar o safleoedd statws uchel yn yr ardal hon.

“Rydyn ni’n ddiolchgar iawn i dirfeddianwyr y safle am ganiatáu cloddio ar eu tir.”

Meddai Rob Lloyd, sy'n rheoli Chase & Chalke, “Mae pawb yn Chase & Chalke yn hapus iawn gyda’r darganfyddiadau hyn a wnaed gan ein cymunedau lleol.

“Dros yr haf rydyn ni wedi gweithio gyda Teffont Archaeology i gynnig cannoedd o gyfleoedd gwirfoddoli am ddim mewn archaeoleg gyda dau brosiect, ac rydyn ni wedi gweld y gwahaniaeth aruthrol mae'r gweithgareddau hyn yn ei wneud i les pobl a'u hymgysylltiad â'u treftadaeth leol”.

Bydd y tîm archaeolegol nawr yn gweithio ar ddadansoddi'r darganfyddiadau o'r safle, a bydd y flwyddyn nesaf yn rhoi amrywiaeth o sgyrsiau lleol am y canlyniadau.

Bydd gwirfoddolwyr hefyd yn cymryd rhan wrth brosesu'r darganfyddiadau a dysgu am y safle mewn digwyddiadau ym mhartneriaid prosiect Amgueddfa Salisbury.

Dysgwch ragor am brosiect Chase & Chalke ar cranbornechase.org.uk, Teffont Archaeology ar teffontarchaeology.com ac archaeoleg a chadwraeth ym Mhrifysgol Caerdydd.