Partneriaeth i greu technoleg ar gyfer diwydiant cemegol cynaliadwy
9 Gorffennaf 2024
Bydd partneriaeth newydd yn dod ag arbenigwyr o safon fyd-eang at ei gilydd er mwyn creu catalyddion ar gyfer diwydiant cemegol sy’n fwy cynaliadwy ac ecogyfeillgar.
Bydd tîm o wyddonwyr o Sefydliad Catalysis Caerdydd (CCI) a Chanolfan Max Planck Prifysgol Caerdydd ar Hanfodion Catalysis Heterogenaidd (FUNCAT) yn mynd ati i greu a nodweddu catalyddion newydd, a hynny law yn llaw â’r Ganolfan Catalysis yn Harwell, y Max-Planck-Institut für Kohlenforschung (KOFO) yn Mulheim, y Sefydliad Fritz-Haber sy’n rhan o’r Gymdeithas Max Planck (FHI) yn Berlin, a'r Instituto de Tecnologia Quimica (ITQ) yn València.
Gyda chefnogaeth Cyngor Ymchwil y Gwyddorau Ffisegol a Pheirianneg (EPSRC), bydd y bartneriaeth hon yn hwyluso cyfnewid arbenigedd a chyfleusterau arloesol rhwng canolfannau sydd â rhagoriaeth ymchwil yn y DU a ledled Ewrop.
Amcangyfrifir bod o leiaf 80% o nwyddau sy’n cael eu gweithgynhyrchu angen catalydd - sef sylwedd sy'n cynyddu cyfradd adwaith cemegol - wrth iddyn nhw gael eu cynhyrchu.
Heb gatalyddion effeithiol, ni fyddai llawer o’r cynhyrchion a’r prosesau rydyn ni’n dibynnu arnyn nhw’n bosibl i’w cyflawni. Ond ar hyn o bryd, mae'r diwydiant cemegol yn defnyddio ffynonellau carbon ffosil fel nwy naturiol, olew a glo yn bennaf. Dydy’r dull hwn ddim yn un cynaliadwy yn y tymor hir, gan ei fod yn cyfrannu at newid hinsawdd a phroblemau amgylcheddol eraill.
“O ganlyniad i hyn, mae ymchwilwyr yn chwilio am ffyrdd newydd o wneud cemegau sy’n dibynnu ar ffynonellau carbon sy’n wyrdd ac yn gynaliadwy. Prif nod y bartneriaeth newydd hon gyda’n cydweithwyr yn y DU, yr Almaen a Sbaen yw cyflymu’r broses o gynhyrchu cemegau a chyfryngwyr pwysig, a hynny mewn modd cynaliadwy.”
Yn ôl y tîm hwn o ymchwilwyr, mae asetylen yn un moleciwl sydd â'r potensial i fod yn gyfryngwr hanfodol ar gyfer diwydiant cemegol cynaliadwy.
Ac yntau wedi'i ddatblygu dros ganrif yn ôl, cafodd cemeg asetylen ei ddisodli gan ethen, a oedd yn deillio o olew ac ar gael yn hawdd. Serch hynny, mae modd gwneud asetylen o adnoddau adnewyddadwy di-ffosil, fel bio-nwy, sy’n cynnig potensial mawr.
Ychwanegodd yr Athro Taylor: “Gallai adfywiad ym maes cemeg asetylen fod o bwys mawr i’r diwydiant cemegol gwyrdd newydd, oherwydd y potensial i greu ffynhonnell carbon sy’n adnewyddadwy.
“Felly, un o nodau’r cydweithio ymchwil rhyngwladol hyn rhwng sawl canolfan yw llunio a deall dosbarth newydd o gatalyddion er mwyn cynhyrchu cemegau a chyfryngwyr asetylen allweddol.”
Ffocws eu hymchwil bydd deall beth sy'n rheoli gweithgarwch y catalyddion hyn yng nghyd-destun adweithiau penodol.
Mewn sawl labordy yn y DU ac Ewrop, bydd y timau’n defnyddio meysydd arbenigedd sy’n cyd-fynd â’i gilydd, gan gynnwys arbenigedd ym maes microsgopeg uwch a synthesis catalyddion ym Mhrifysgol Caerdydd, cyfleusterau pwysedd uchel ar gyfer catalysis asetylen yn KOFO, y gwyddor wyneb sylfaenol a’r technegau nodweddu uwch sydd ar gael yn Harwell a FHI, y methodolegau cyfrifiadurol uwch yn yr FHI a’r CCI, ac arbenigedd synthetig yn ymwneud â nanoronynnau yn ITQ.
Mae nifer o’r gwyddonwyr sy’n rhan o’r cydweithredu hwn rhwng sawl canolfan wedi cydweithio yn y gorffennol mewn gwahanol ffyrdd, felly mae’n wych gallu adnewyddu’r cysylltiadau hyn – nid yn unig ar gyfer cydweithio a chyfathrebu effeithiol – ond hefyd i fynd i’r afael ag un o heriau gwyddonol mwyaf ein hoes, gan sicrhau diwydiant cemegol sy’n gynaliadwy at y dyfodol.
Rhannu’r stori hon
Newyddion cysylltiedig
Pobl
-
Professor of Physical Chemistry and Director of the Cardiff Catalysis Institute
-
Athro Cemeg Ffisegol a Dirprwy Gyfarwyddwr y Sefydliad Catalysis Caerdydd
