'Is-wladwriaethau yn y cyfnod pontio': Strategaeth UE Cymru a’r Alban wedi’i dadansoddi gan ymchwil newydd

Nid yw pontio’r DG allan o’r UE wedi arwain at leihad yng ngweithgaredd cysylltiadau rhyngwladol na “paradiplomyddiaeth” sy’n canolbwyntio ar yr UE gan Gymru a’r Alban.

Yn wir, mae tensiynau rhwng yr Alban a Llywodraeth y DG dros Brexit wedi gweld cynnydd mewn paradiplomyddiaeth fwy gwrthdrawiadol gan yr Alban, yn ôl astudiaeth academaidd newydd.

Datgelir y canfyddiadau gan erthygl newydd a ysgrifennwyd gan Rachel Minto, Carolyn Rowe ac Elin Royles, ac a gyhoeddwyd yn y cyfnodolyn Territory, Politics, Governance.

Mae’r cyhoeddiad yn mapio deng mlynedd ar hugain o baradiplomyddiaeth tuag at yr Undeb Ewropeaidd gan Gymru a’r Alban, o’r cyfnod cyn datganoli hyd at ymateb Llywodraethau Cymru a’r Alban i bleidlais refferendwm 2016 i adael yr UE.

Mae’r dadansoddiad yn cadarnhau rôl gwleidyddiaeth bleidiol wrth lunio natur paradiplomyddiaeth Cymru a’r Alban, yn enwedig yng nghyd-destun llywodraeth yr SNP sy’n ceisio annibyniaeth. Mae hefyd yn amlinellu esiampl arbennig Cymru dan stiwardiaeth llywodraethau yn gosod eu hunain yn 'undebwyr da ac Ewropeaid da'.

Sefydlwyd datganoli ym 1999 yng nghyd-destun aelodaeth o’r UE, ac mae’r erthygl yn nodi cyfnod o ‘baradiplomyddiaeth gydweithredol’ gan Gymru hyd at 2016, yn wahanol i’r Alban. Yn ystod y cyfnod hwn, bu Llywodraethau Cymru dan arweiniad y blaid Llafur yn gweithredu o fewn sianeli’r DG a chyfarfodydd Cyngor yr UE i ddylanwadu ar safbwyntiau trafod y DG ar y meysydd allweddol yr oedd gan Gymru ddiddordeb polisi ynddynt.

Mae’r dadansoddiad yn mynd ymlaen i archwilio’r cyfnod hollbwysig ar ôl 2016 pan gyflymodd refferendwm aelodaeth yr UE ymdrechion yr Alban i bellhau ei llywodraeth a’i buddiannau oddi wrth rai Llywodraeth y DG a oedd yn ceisio Brexit, gan gynyddu i ‘brotodiplomyddiaeth’ pan ‘gyflwynodd yr Alban i arweinwyr Ewropeaidd weledigaeth o Alban annibynnol gyda strategaeth cysylltiadau rhyngwladol annibynnol'.

Eglurir bod Cymru wedi mabwysiadu dull mwy cydweithredol yn unol â’r cyfyngiadau a osodwyd ar Lywodraeth Cymru gan y bleidlais i adael yr UE. Creodd Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru safbwynt arbennig o ran cynnal cyfranogiad yn y Farchnad Sengl a’r Undeb Tollau. Ond yn y pen draw cafodd Cymru ei gosod ar y cyrion ym mhroses benderfynu’r DG yn ystod 2020, ac wedi hynny symudodd i gydweithredu mwy cymwys gyda’r DG, a allai arwain at ragor o ymdrechion paradiplomataidd penodol yn y blynyddoedd i ddod.

Gellir darllen yr erthygl yn llawn yma.