Sefydliad Arloesedd Niwrowyddoniaeth ac Iechyd Meddwl wedi ei lansio'n swyddogol

Mae Prifysgol Caerdydd wedi lansio sefydliad arloesedd sy’n ceisio mynd i’r afael ag un o’r heriau cymdeithasol mawr sy’n wynebu’r byd heddiw – baich cynyddol afiechyd meddwl ac anhwylderau niwroddirywiol.

Mae Prifysgol Caerdydd yn falch o lansio'r Sefydliad Arloesedd Niwrowyddoniaeth ac Iechyd Meddwl yn swyddogol. Cenhadaeth y Sefydliad yw manteisio ar ein hymchwil sy'n arwain y byd ym maes iechyd yr ymennydd ac iechyd meddwl i wella bywydau cleifion a'u teuluoedd.

Mae gwaith y sefydliad yn berthnasol hyd oes, o blentyndod i henaint, ac mae'n cynnwys cyflyrau niwroddatblygiadol fel anhwylder gorfywiogrwydd diffyg sylw ac awtistiaeth, yr anhwylderau seiciatrig oedolion mawr megis sgitsoffrenia ac anhwylder deubegynol, epilepsi, dystonia ac anhwylderau niwroddirywiol fel clefyd Alzheimer, clefyd Huntington a chlefyd Parkinson.

Mae'r sefydliad yn cynnwys grŵp amrywiol o wyddonwyr a chlinigwyr sydd wedi ymrwymo i drosi eu hymchwil sy'n arwain y byd yn therapïau newydd a gwell ar gyfer anhwylderau'r ymennydd ac iechyd meddwl. Mae gwyddonwyr a chlinigwyr y sefydliad yn gweithio gyda grwpiau cleifion a'u teuluoedd, elusennau, y GIG, asiantaethau ariannu llywodraeth leol a'r DU, grwpiau ymchwil academaidd o bob rhan o'r byd a diwydiant.

Mae gwaith y sefydliad yn seiliedig ar 4 maes her allweddol:

• Defnyddio genomeg gyda data mawr - Mae'r brifysgol yn cynnal ymchwil o'r radd flaenaf mewn genomeg ac mae ganddi fynediad at garfannau mawr o gleifion sydd wedi'u genoteipio a'u hasesu'n glinigol o asedau strategol allweddol. Mae gan waith i gyfuno genomeg â phŵer data mawr botensial mawr i roi syniadau newydd ynglŷn â haeniad anhwylderau’r ymennydd a datblygu llwybrau at driniaeth bersonol.
• Manteisio ar bŵer niwrowyddoniaeth - Mae'r sefydliad yn defnyddio dulliau niwrowyddoniaeth amlddisgyblaethol gan gynnwys dulliau sy’n seiliedig ar fôn-gelloedd dynol, delweddu’r ymennydd, niwroseicoleg, a niwroimiwnoleg i ddeall effaith ffactorau risg ar weithrediad yr ymennydd, i ddatblygu biofarcwyr ar gyfer ymyrraeth gynnar, ac i ddatgelu mecanweithiau pathogenig sy’n gallu llywio’r gwaith o ddatblygu therapïau.
• Triniaethau newydd - Mae gwaith dadansoddi helaeth yn dangos bod datblygu therapïau sy'n seiliedig ar dargedau a ddiffinnir yn genomig yn fwy tebygol o lwyddo yn y clinig. Mae'r sefydliad yn defnyddio genomeg, ynghyd â dulliau newydd ym meysydd niwrowyddoniaeth a gwyddor data, i gyfrannu at ddatblygu meddyginiaethau mwy diogel a mwy effeithiol ar gyfer rhoi triniaethau personol ar gyfer anhwylderau iechyd meddwl ac anhwylderau’r ymennydd.
• Gwella iechyd meddwl cymdeithasol - mae 75% o broblemau iechyd meddwl yn dechrau cyn 18 oed. Mae'r sefydliad yn ymgysylltu â chydweithwyr yn y gwyddorau cymdeithasol i ystyried sut y gall datblygiadau mewn genomeg a niwrowyddoniaeth lywio’r broses o ddatblygu gwasanaethau clinigol newydd a dulliau newydd o roi diagnosis a thriniaethau. Maen nhw hefyd yn cefnogi gwaith ar ymyriadau ar gyfer pobl o bob oedran, gan gynnwys ymarfer corff a hyfforddiant gwybyddol i gefnogi lles meddyliol mewn henaint.

Cynhaliwyd y lansiad ddydd Iau 11 Mai, yn Adeilad Hadyn Ellis Prifysgol Caerdydd. Roedd y digwyddiad yn arddangos y gwaith gwerthfawr sy'n cael ei wneud gan y sefydliad, ac roedd yn cynnwys cyflwyniadau gan bob un o'r cyd-gyfarwyddwyr, yn ogystal â phartneriaid allanol, ac Ymchwilwyr ar Ddechrau eu Gyrfa. Roedd cyfle hefyd i gwrdd â chynrychiolwyr o amrywiaeth o sefydliadau partner yn eu stondinau arddangos, a gweld posteri ymchwil.

Roedd dros 125 o bobl yn bresennol, ac roedd y gwesteion yn cynnwys ymchwilwyr o Brifysgol Caerdydd a thu hwnt, cyllidwyr allanol allweddol, a chynrychiolwyr o’r diwydiant – gan gynnwys Takeda, Simbec-Orion, a Janssen UK.

Roedd y sefydliad yn arbennig o falch o groesawu fel eu prif siaradwr yr Athro Heather Stevens, Sylfaenydd a Chadeirydd Sefydliad Waterloo. Mae Sefydliad Waterloo yn ymddiriedolaeth sy'n rhoi grantiau sy'n cefnogi datblygiad plant, datblygiad y byd a'r amgylchedd. Mae'r Sefydliad Arloesedd Niwrowyddoniaeth ac Iechyd Meddwl wedi mwynhau partneriaeth lwyddiannus gyda Sefydliad Waterloo ers bron i ddegawd, ac yn yr amser hwnnw mae wedi meithrin dros ddwsin o gymrodyr ymchwil iau trwy ei 'Rhaglenni Newid Meddyliau a Meddyliau'r Dyfodol'.

Dywedodd yr Athro Lawrence Wilkinson, Cyd-gyfarwyddwr Arweiniol y Sefydliad: “Roedd y lansiad hwn yn ymwneud ag arddangos esblygiad y Sefydliad Arloesedd Niwrowyddoniaeth ac Iechyd Meddwl, ac roedd yn gyfle i ni arddangos ein gwaith, ac i ddweud wrth bobl am ein cynlluniau cyffrous ar gyfer y dyfodol."

Mae’r Sefydliad Arloesedd Niwrowyddoniaeth ac Iechyd Meddwl yn rhan o fuddsoddiad gwerth £5.4 miliwn gan Brifysgol Caerdydd; arian sydd wedi’i fuddsoddi mewn pum sefydliad arloesedd ac ymchwil sy’n mynd i’r afael â’r materion mwyaf sy’n wynebu cymdeithas, yr economi, a’r amgylchedd.