Cerddorion yr iaith Gymraeg a’r iaith Māori dan y llifolau

Bydd cerddoriaeth Gymraeg a’r sîn pync Māori yn cael eu harchwilio yn rhan o brosiect ymchwil rhyngwladol.

Mae academyddion o Brifysgol Caerdydd yn cydweithio â chydweithwyr ym Mhrifysgol Waikato yn Seland Newydd i ganfod pwyntiau cyswllt rhwng te reo Māori (yr Iaith Māori), te ao Māori (byd / byd olwg Māori) a diwylliant yr iaith Gymraeg drwy lens cerddoriaeth llawr gwlad.

Bydd cerddorion o Gymru ac Aotearoa (Seland Newydd) yn dod at ei gilydd, gan gychwyn yng ngŵyl FOCUS Wales sy’n digwydd cyn hir, lle bydd y band Māori Half/Time yn perfformio ochr yn ochr â bandiau Cymreig, gan gynnwys CHROMA, Adwaith a Lemfreck. Bydd ymchwilwyr yno hefyd yn cyfweld ag artistiaid am eu profiadau.

Eglurodd Dr Elen Ifan, o Ysgol y Gymraeg Prifysgol Caerdydd: “Mae’n gyfnewidiad cerddorol yn ogystal â chyfle i gasglu a rhannu syniadau am yr hyn mae perfformio cerddoriaeth mewn iaith leiafrifol yn ei olygu. Fe fyddwn ni’n cyfweld â cherddorion ac ymarferwyr creadigol, yn ogystal â dadansoddi caneuon fel testunau diwylliannol yn rhan o’r ymchwil.

“Rydyn ni’n gobeithio y bydd y prosiect hwn o fudd gwirioneddol i dalent gerddorol newydd yng Nghymru ac Aotearoa.”

Yn ogystal ag ymchwil academaidd, bydd agwedd greadigol i’r prosiect hefyd, gyda phroffil Instagram a fydd yn gyfnodolyn digidol cydweithredol. Bydd hyn yn galluogi artistiaid ac ymchwilwyr i archwilio themâu'r prosiect trwy gyfrwng ffilm, testun a delweddau.

Yn ddiweddarach yn y flwyddyn, bydd academyddion ac un artist Cymraeg yn teithio i Aotearoa gydag aelod o Ffocws Cymru i gael profiad uniongyrchol o'r sîn gerddoriaeth pync Māori sy'n dod i'r amlwg ac i ddatblygu cydweithrediadau pellach ag academyddion ym Mhrifysgol Waikato. Bydd galwad agored i gerddorion wneud cais am y cyfle yn ddiweddarach yn y flwyddyn.

Dywedodd Dr Joseph O'Connell, o Ysgol Cerddoriaeth Prifysgol Caerdydd: “Gwelodd yr iaith Gymraeg adfywiad enfawr ymhlith cenedlaethau iau trwy sîn gerddoriaeth DIY yr Wythdegau a’r Nawdegau ac eto’n fwy diweddar gydag artistiaid fel Adwaith a Gwenno yn ennill cydnabyddiaeth ledled y byd.

“Mae’r sîn gerddoriaeth pync Māori yn gymharol newydd yn Aotearoa, a hoffem ddangos ein cefnogaeth i’r mudiad trwy’r cyfnewid rhyngwladol cyffrous hwn. Er eu bod filoedd o filltiroedd ar wahân, mae llawer y gall y ddau ddiwylliant ei ddysgu oddi wrth ei gilydd.”

Dywedodd Wairehu Grant, gitarydd gyda Half/Time, ac sy’n ysgrifennu PhD ym Mhrifysgol Waikato ynghylch y gorgyffwrdd creadigol ac ideolegol rhwng y diwylliant Māori a’r diwylliant pync: “Fel rhywun sy’n dal i fod yn y broses o ailddysgu te reo Māori, mae cerddoriaeth wedi profi i fod yn arf pwerus ar gyfer ymgysylltu ag iaith fy whakapapa (cyndeidiau) trwy berfformio a chydweithio. Mae wedi helpu i symud fy meddylfryd o fod yn un o embaras ynghylch fy niffyg gwybodaeth, i un o obaith a chyffro am bopeth sydd gen i eto i'w ddysgu.

“Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at glywed rhagor am brofiadau cerddorion yng Nghymru a’r ffyrdd y mae cerddoriaeth wedi galluogi aelodau’r panel hwn i ymgysylltu neu ailgysylltu â’u mamiaith.”

Dywedodd Andy Jones, Cyd-sylfaenydd a Rhaglennydd Cerddoriaeth, FOCUS Wales: “Rydyn ni mor falch o gael croesawu Half/Time yn rhan o FOCUS Wales 2023 yn Wrecsam. Mae hyn yn teimlo’n rhan gynnar bwysig o’r broses wrth i ni gychwyn ar y daith ddysgu a’r cyfnewid diwylliannol hwn rhwng ein cymuned gerddoriaeth yma yng Nghymru a’r gymuned gerddoriaeth Māori yn Seland Newydd.

“Rydyn ni’n credu bod cymaint i’w elwa o’r prosiect hwn a fydd, rydyn ni’n gobeithio, yn gallu cyfoethogi ein cymunedau cerddorol wrth symud ymlaen, ac mae’n fraint i FOCUS Wales allu chwarae ein rhan ochr yn ochr â Phrifysgol Caerdydd, a phartneriaid eraill.”

Yn 2021, llofnododd Prifysgol Caerdydd a Phrifysgol Waikato bartneriaeth strategol, i feithrin gwell cysylltiadau rhwng y ddau sefydliad.

Bydd trafodaeth banel yn cael ei chynnal ynghylch iaith, hunaniaeth a chreadigrwydd mewn cerddoriaeth llawr gwlad Cymraeg a Māori ar 11 Mai.

Roedd yr ymweliad Half/Time â Chymru yn bosibl o ganlyniad i gyllid gan y Cyngor Prydeinig.