Erthygl newydd yn archwilio gwaith bwyd da

Erthygl newydd yn y Journal of Agriculture, Food Systems and Community Development (JAFSCD) a ysgrifennwyd gan Poppy Nicol a Hannah Pitt o Brifysgol Caerdydd a Susanna Klassen a Lydia Medland o Brifysgol Bryste yn cyflwyno gweledigaeth newydd o amodau gwaith bwyd “da”, a ddatblygwyd trwy'r fforwm rhyngwladol Gwaith Da ar gyfer Bwyd Da.

Mae ysgolheigion ac ymgyrchwyr wedi datgelu bod amodau gwaith systemau bwyd yn “wael” yn wrthrychol. Maen nhw wedi dadlau o blaid gwelliannau mawr i amodau gwaith. Ond sut olwg sydd ar waith bwyd da?

Mae gwahanol fudiadau bwyd yn gweithio tuag at waith bwyd da mewn ffyrdd hollol wahanol. Gan adeiladu ar drafodaeth ysgolheigion blaenllaw a aeth i Fforwm rhyngwladol Gwaith Da ar gyfer Bwyd Da, mae'r awduron yn nodi tri archdeip ar gyfer dyfodol gwaith bwyd da.

Er bod mudiadau gwerinol (peasant movement) a bwyd amgen yn cynnig trefniadau llafur amgen yn seiliedig ar agroecoleg, mae cyfreithwyr llafur ac eiriolwyr eraill yn cynnig rheoleiddio a ffurfioli cyfundrefnau yn y gweithle. Yn fwyaf diweddar, mae trydydd posibilrwydd wedi dod i'r amlwg gan arloeswyr technoleg amaethyddol: dyfodol sy’n canolbwyntio ar dechnoleg gyda llawer llai o weithwyr amaethyddol.

Mae gan y tri archdeip hyn o ddyfodol llafur amaethyddol (amaeth ecolegol, wedi'u rheoleiddio'n ffurfiol ac sy’n canolbwyntio ar dechnoleg) y potensial i adael ysgolheigion ac ymgyrchwyr bwyd heb weledigaeth unedig, gydlynol i'w datblygu.

Yn yr erthygl, mae'r awduron yn mynd i'r afael â'r bwlch hwn, gan gyflwyno gweledigaeth newydd a ddatblygwyd drwy'r Fforwm rhyngwladol Gwaith Da ar gyfer Bwyd Da. Trefnwyd y fforwm gan yr awduron gyda’r nod o lunio consensws ar weledigaethau cadarnhaol ar gyfer gwaith mewn systemau bwyd, lle bu tua 40 o ysgolheigion-ymgyrchwyr ar draws tri chyfandir yn trafod yr heriau presennol sy’n wynebu gweithwyr bwyd ac yn llunio gweledigaeth gyfunol ar gyfer gwaith bwyd da.

Cofnodir y weledigaeth hon ar ffurf naw egwyddor. Dylai gwaith bwyd da ar draws pob sector a phob graddfa:

• Cael ei gydnabod yn werthfawr a medrus;
• Cael cyflog deg, yn aml yn talu'n dda, a chael boddhad personol;
• Bod ar gael i bawb waeth beth yw eich hunaniaeth bersonol neu statws mewnfudo;
• Bod yn ddiogel, a'i gynnal mewn amgylchedd iach a chefnogol;
• Defnyddio technoleg lle mae'n cynorthwyo gweithwyr;
• Cynnwys cyfleoedd i ddatblygu sgiliau a dilyniant gyrfaol;
• Rhoi mynediad at gymorth nawdd cymdeithasol i weithwyr;
• Bod ag amodau a thelerau wedi'u pennu gyda’r gweithwyr; a
• Galluogi rhyddid cymdeithas ac ymgysylltu gweithwyr ar y cyd.

Daw’r awduron i ben trwy bwysleisio’r angen am ymgorffori technoleg sy’n canolbwyntio ar bobl ac ailbrisio cyfraniadau gweithwyr bwyd i systemau bwyd byd-eang.

Mae'r erthygl yn cynnig y naw egwyddor yn weledigaeth ar gyfer gwaith bwyd da i roi llwyfan i weithredu ar y cyd i eirioli dros a threfnu gyda gweithwyr mewn systemau bwyd.

Yn seiliedig ar y weledigaeth hon, yn ogystal â’r rhwystrau i’w chyflawni a nodwyd gan y rhai yn y gweithdai, mae’r awduron yn nodi saith llwybr allweddol ar gyfer cyflawni gwaith bwyd da:

• Herio grymoedd strwythurol, yn enwedig cyfalafiaeth a hiliaeth
• Adeiladu cynghreiriau ac undod
• Dyrchafu a grymuso gweithwyr bwyd
• Addysgu a symbylu'r cyhoedd ynghylch gofynion gweithwyr
• Gwella llywodraethu a pholisi ar gyfer hawliau gweithwyr
• Creu cadwyni cyflenwi sy'n galluogi posibiliadau ar gyfer gwaith bwyd da
• Cymryd dull systemau o fynd i'r afael â heriau systemau bwyd.