Sut mae tirwedd wedi llunio ein diwylliant

Cipolwg prin ar drysorau cenedlaethol yn datgelu effaith tirwedd ganrifoedd oed ar weithiau diwylliannol gwych mewn arddangosfa newydd

Mae llyfrau a darluniau prin, sy'n dangos canrifoedd o ymgysylltu â'r byd naturiol, i'w gweld mewn arddangosfa newydd yng Nghasgliadau Arbennig ac Archifau Prifysgol Caerdydd.

Mae Llenyddiaeth a'r Amgylchedd yn cynnwys 50 o drysorau – pob un wedi'i ddewis gan academyddion o Grŵp Ymchwil Diwylliannau Amgylcheddol Caerdydd - i ddangos sut mae dynoliaeth wedi defnyddio'r amgylchedd naturiol i weithio arno, meddwl amdano, ei fwynhau a'i gam-drin.

Ymhlith y gemau a arddangosir mae traethodau sy'n annog coloneiddio'r amgylchedd gan y gwladweinydd Jacobeaidd Francis Bacon, llawysgrifau holograff ar effeithiau gwybyddol ac emosiynol cerdded drwy gefn gwlad gan yr awdur o'r Rhyfel Byd Cyntaf Edward Thomas, a chyhoeddiadau main o farddoniaeth ymgyrchol milflwyddol yn erbyn yr eco-argyfwng.

Mae dau achos yn gwrthgyferbynnu'r effaith uffernol – ar bobl ac ar leoedd – o gloddio dwys o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg yng Nghymoedd De Cymru gyda'r un cyfnod yn hiraethu am y gwyllt, mewn darluniau dwys o dwndra a rhewlifoedd coll Gwlad yr Iâ gan y polymath W. G. Collingwood.

Mae achos terfynol yn dangos sut y gall natur frathu'n ôl, gan ddangos llyfrau a ddinistriwyd gan anifeiliaid byw, megis llyngyr a llygod, a thrwy dân, problem gynyddol i lyfrgelloedd yn wyneb newid hinsawdd.

Gan gynnal casgliadau o'r radd flaenaf ar amrywiaeth syfrdanol o bynciau, mae Casgliadau Arbennig ac Archifau'r Brifysgol yn gweithio i gefnogi ymchwil a galluogi mynediad at ffynonellau sylfaenol a deunyddiau ymchwil unigryw ac mae'n parhau i fod ar agor i bawb – ar hyn o bryd drwy apwyntiad oherwydd mesurau rhag y pandemig.

Mae Grŵp Ymchwil Diwylliant Amgylcheddol Caerdydd yn dwyn ynghyd ysgolheigion i holi'r grymoedd diwylliannol, hanesyddol a damcaniaethol sy'n llywio ein perthynas â'r amgylchedd, fel rhan o waith Dyniaethau Gwyddoniaeth Caerdydd.

Mae Llenyddiaeth a'r Amgylchedd yn rhedeg mewn Casgliadau Arbennig ac Archifau yn Llyfrgell y Celfyddydau a'r Gwyddorau Cymdeithasol, Heol Corbett tan fis Ebrill 2022 (ar agor ar ddyddiau gwaith y semester, 9am – 5pm). Croeso i bawb