Pryder y cyhoedd yn y DU ynghylch argyfwng yr hinsawdd 'ar ei uchaf erioed' wrth i uwchgynhadledd hollbwysig COP26 ddechrau

Mae pryder am yr argyfwng hinsawdd wedi cyrraedd y lefelau uchaf erioed yn y DU, yn ôl y dadansoddiad diweddaraf o agweddau'r cyhoedd gan arbenigwyr blaenllaw ar y newidiadau sydd eu hangen ar draws y gymdeithas i fynd i'r afael â'r mater.

Daw canfyddiadau Canolfan Newid Hinsawdd a Thrawsnewid Cymdeithasol (CAST) Prifysgol Caerdydd ar ddechrau 26ain Cynhadledd Newid Hinsawdd y Pleidiau (COP26) a arweinir gan Brifysgol Caerdydd, sy'n cael ei hystyried yn foment "gwneud neu dorri" mewn degawd hanfodol ar gyfer dyfodol y blaned.

Canfu arolwg o fwy na 1,000 o oedolion fod pryderon am newid yn yr hinsawdd ar eu huchaf erioed yn y DU, gyda 45% bellach yn dweud eu bod yn "bryderus iawn neu'n bryderus dros ben". Mae hyn yn gynnydd o 39% yn 2020 a 25% yn 2016.

Mae mwy na hanner (50%) yn cytuno bod angen cymryd "camau llym" i fynd i'r afael ag argyfwng yr hinsawdd, gyda gweithredu gan y llywodraeth a newid ymddygiad unigol yn cael eu hystyried fel y camau pwysicaf tuag at weithredu effeithiol dros yr hinsawdd. Ystyrir atebion technolegol, dirwyn busnesau i ben a phrotestio dros yr hinsawdd yn llai pwysig.

Mewn papur briffio a gyhoeddwyd heddiw, mae ymchwilwyr CAST yn dweud mai'r canlyniadau yw'r arwydd mwyaf amlwg eto bod pobl yn cydnabod yr angen am weithredu brys i newid ein ffordd bresennol o fyw.

"Mae pryder y cyhoedd ynghylch newid yn yr hinsawdd a'i oblygiadau wedi bod yn gyson ar y cynnydd yn y DU dros y blynyddoedd diwethaf – ac mae'r mewnwelediad diweddaraf hwn i farn dinasyddion yn cyflwyno neges glir iawn ar adeg allweddol ar gyfer argyfwng yr hinsawdd," meddai'r awdur arweiniol Dr Katharine Steentjes, cyd-ymchwilydd yn CAST.

"Rydym yn gobeithio y bydd arweinwyr y byd sy'n cyfarfod yn Glasgow yr wythnos hon yn eistedd i fyny ac yn gwrando ar y neges hon mai nawr yw'r amser i weithredu'n ystyrlon ac ar y cyd ar argyfwng yr hinsawdd."

Gwnaeth CAST arolygu dros 4,000 o oedolion mewn pedair gwlad – y DU, Tsieina, Sweden a Brasil – a chanfod patrymau tebyg o farn y cyhoedd ar draws y rhan fwyaf o'r materion a arolygwyd.

Canfu:

• Fod llawer o bobl yn y DU, Tsieina a Sweden yn poeni'n fawr neu'n eithriadol am newid yn yr hinsawdd (40-50%) ac am weld gweithredu brys (55-58%). Ym Mrasil, mae pryder newid yn yr hinsawdd a theimladau o frys yn uwch (75% yn poeni, 85% o frys uchel);
• Mae'r rhan fwyaf o bobl (70% y DU, 66% Sweden, 74% Tsieina, 84% Brasil) yn cytuno bod mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd yn gofyn am newidiadau eithafol i'n ffordd bresennol o fyw a sut rydym yn gweithredu fel cymdeithas. Ystyrir cerdded, beicio a defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus fel y ffordd fwyaf effeithiol o fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd ym mhob un o'r pedair gwlad. Mae pobl yn llai ymwybodol o strategaethau fel bwyta llai o gig coch a lleihau pryniannau newydd, yn enwedig yn Tsieina;
• Ar draws y pedair gwlad, mae mwyafrif (69% y DU, 66% Sweden, 76% Tsieina, 67% Brasil) yn cefnogi'r Cytundeb Paris rhyngwladol i gadw'r cynnydd mewn tymheredd byd-eang o dan 2 radd Celsius;
• Ystyrir y Llywodraeth, busnesau a diwydiant fel yr actorion mwyaf cyfrifol i gychwyn gweithredu yn yr hinsawdd, ond mae'r rhan fwyaf o bobl hefyd yn teimlo cyfrifoldeb personol cryf i weithredu.

Dywedodd Dr Steentjes: "Wrth i arweinwyr y byd ddechrau trafod sut maen nhw am gyflawni'r ymrwymiad rhyngwladol er mwyn osgoi'r gwaethaf o'r argyfwng hinsawdd, mae'n bwysig deall beth mae dinasyddion yn meddwl sydd angen digwydd – a'r hyn maen nhw'n ei ddisgwyl gan eu priod lywodraethau.

"Mae ein canlyniadau'n dangos nid yn unig bod pobl ledled y byd yn poeni am newid yn yr hinsawdd a'u bod yn teimlo'r effeithiau, ond maent hefyd yn cydnabod yr angen am weithredu brys ganddyn nhw eu hunain ynghyd â’u llywodraeth, a fydd yn gorfod newid ein ffordd bresennol o fyw.

"Dylai llunwyr polisi nodi bod dinasyddion yn disgwyl i'w llywodraeth gymryd cyfrifoldeb a dechrau gwneud newidiadau tuag at weithredu effeithiol yn yr hinsawdd, ond mae cyfran fawr o bobl hefyd yn teimlo cyfrifoldeb personol i weithredu eu hunain.

"Mae camau gweithredu llywodraethau a newid ymddygiadol yn hanfodol – a bydd yn rhoi sicrwydd i'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau bod llawer o bobl yn barod i drafod sut y gall dinasyddion a llywodraethau gyda'i gilydd ddatrys yr her y mae argyfwng yr hinsawdd yn ei achosi i bob un ohonom. Mae hyn yn bwysig i'w nodi ar gyfer llywodraethau sy'n pryderu am barodrwydd dinasyddion i ystyried newidiadau i'w ffordd bresennol o fyw."

Mae canolfan CAST wedi'i lleoli ym Mhrifysgol Caerdydd ac mae'n cynnal ymchwil i'r trawsnewidiadau systemig a chymdeithasol sydd eu hangen i fynd i'r afael ag argyfwng yr hinsawdd. Mae'r partneriaid yn cynnwys prifysgolion East Anglia, Manceinion, Efrog a Chaerfaddon, a'r elusen Climate Outreach.

Bydd ymchwilwyr CAST, gan gynnwys Dr Steentjes, yn cychwyn ar y rhaglen o ddigwyddiadau cyhoeddus yn COP26 heddiw gyda thrafodaeth ar Gatalyddu ein Dyfodol Sero Net: Gweithio gyda phobl i weithredu rhag y newid yn yr hinsawdd.