Dyfarnu gwobr Wyddelig bwysig i lyfr gan academydd o Gaerdydd

Mae Cymdeithas Astudiaethau Gwleidyddol Iwerddon (PSAI) wedi enwi uwch ddarlithydd mewn gwleidyddiaeth yn enillydd gwobr llyfr Brian Farrell eleni.

Mae Dr Thomas Leahy yn dysgu Gwleidyddiaeth Prydain ac Iwerddon/Hanes Cyfoes yn Ysgol y Gyfraith a Gwleidyddiaeth, ac mae ei lyfr The Intelligence War Against the Irish Republican Army (IRA) yn ystyried a roddodd cudd-wybodaeth Prydain bwysau ar yr IRA i gytuno ar gadoediad yn ystod y 1970au ac yn y pen draw ar gyfaddawd gwleidyddol ym 1998.

Enwyd llyfr Dr Leahy yn enillydd y wobr eleni yng nghynhadledd flynyddol y PSAI a gynhaliwyd yng Ngholeg Prifysgol Dulyn ar 9/10 Hydref 2021.

Ers iddo astudio Gogledd Iwerddon yn y brifysgol yng Ngholeg Kings Llundain, mae Dr Leahy wedi ymchwilio i broses heddwch Gogledd Iwerddon. Mae ei lyfr yn ganlyniad blynyddoedd lawer o gyfweld â chyn garcharorion gweriniaethol Gwyddelig ac aelodau o lu diogelwch y DU ynghyd ag ymchwil i ddeunyddiau archifol  Gwyddelig/y DU a chofiannau o bob ochr i'r gwrthdaro. Mae'r llyfr yn gofnod rhanbarthol o'r hyn a ddigwyddodd a chofnod sy'n dangos er bod cudd-wybodaeth y DU wedi cael sawl llwyddiant, y bu iddi ei methiannau hefyd.

Wrth sôn am y wobr, dywedodd Dr Leahy, "Rwyf i wrth fy modd fod gwobr llyfr PSAI Brian Farrell wedi ei dyfarnu i'm cyfrol i. Mae'n wobr nodedig sydd wedi'i dyfarnu i sawl llyfr da dros y blynyddoedd felly mae cael ei derbyn am fy nghyfrol gyntaf yn syndod mawr, ond pleserus iawn.

Unwaith eto hoffwn ddiolch i bawb a gyfrannodd i'r ymchwil, o adran Gwleidyddiaeth/Cysylltiadau Rhyngwladol Caerdydd ac academyddion eraill a gynigiodd gyngor ac arweiniad, pobl a roddodd gyfweliadau a staff archifol yn Iwerddon a'r DU a hwylusodd yr ymchwil ar y pwnc heriol hwn. Heb eu cyfraniadau nhw, fe fyddai wedi bod yn amhosibl creu'r gyfrol."

Wrth siarad am lwyddiant Dr Leahy, dywedodd cadeirydd Pwyllgor Gwobr Llyfr Brian Farrell y PSAI, Dr LiamKneafsey, "Roedd y pwyllgor yn ystyried bod llyfr Dr Leahy yn hanes dadansoddol gafaelgar ac ymchwilgar o'r rhyfel cudd-wybodaeth yng Ngogledd Iwerddon. Roedd y llyfr yn arloesol yn ei ddefnydd o sawl elfen o dystiolaeth helaeth i ystyried gwerth gwahanol esboniadau o'r ffordd y datblygodd y gwrthdaro ac yr esblygodd y broses heddwch, roedd yn effeithiol wrth drafod amrywiol fythau a chamddealltwriaethau cyffredin yn ymwneud â'r gwrthdaro a nodau strategol y chwaraewyr allweddol. Mae wedi'i ysgrifennu mewn arddull trwyadl ond hynod o ddifyr a hygyrch."

Mae'r PSAI yn dyfarnu gwobr flynyddol am y llyfr gorau a gyhoeddwyd ym maes gwyddor wleidyddol gan aelod o Gymdeithas Astudiaethau Gwleidyddol Iwerddon. Mae'r gystadleuaeth ar agor i lyfrau un awdur a llyfrau â chyd-awduron a ysgrifennwyd gan aelodau o PSAI ac a gyhoeddwyd yn y flwyddyn flaenorol.

Cafodd Dr Leahy ganmoliaeth uchel yn ddiweddar hefyd gan banel Gwobr Medal Dillwyn Cymdeithas Ddysgedig Cymru. Dyfernir y wobr bob blwyddyn i ymchwilwyr ar ddechrau eu gyrfa, i gydnabod eu cyflawniadau a'u gwaith yn cyfrannu at brifysgolion Cymru.

Mae The Intelligence War Against the Irish Republican Army (IRA) ar gael i’w brynu gan Wasg Prifysgol Caergrawnt mewn clawr meddal a chlawr caled.