Mae astudiaeth newydd yn codi'r posibilrwydd o ymateb imiwn ‘mireiniol’ trwy gelloedd-T unigol

Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Caerdydd wedi datgelu ffordd o “fireinio” ymateb imiwn y corff i heintiau firaol ar lefel celloedd-T unigol.

Mae celloedd-T yn chwarae rhan hanfodol yn y modd y mae'r corff yn ymateb i haint - ac maent wedi dod yn ganolbwynt allweddol i wyddonwyr yn ystod y pandemig COVID-19 wrth iddynt hela am ffyrdd o ladd y firws SARS-CoV-2.

Yn yr astudiaeth hon, datgelodd yr ymchwilwyr fwy am sut mae'r celloedd hyn a'u derbynyddion yn gweithio, a allai helpu dylunwyr brechlyn i berffeithio'r ymateb imiwnedd.

Cyhoeddir eu canfyddiadau yn PNAS, cyfnodolyn swyddogol Academi Wyddorau Genedlaethol yr UD.

Dywedodd yr awdur arweiniol Dr Mathew Clement, cydymaith ymchwil o Ysgol Meddygaeth Prifysgol Caerdydd:

“Mae ein hastudiaeth yn awgrymu y gellir addasu’r system imiwnedd yn benodol - neu ei thiwnio’n fanwl - ar lefel celloedd-T unigol i gynhyrchu’r ymateb imiwnedd mwyaf effeithiol posibl - ond er ei fod yn osgoi unrhyw ddifrod i’r corff, proses a elwir yn awtoimiwnedd.

“Rydyn ni i gyd wedi gweld pa mor hanfodol yw brechlynnau yn y frwydr yn erbyn COVID-19 - gallai ein gwaith helpu mewn ymdrechion i greu'r brechlyn cyfryngol celloedd-T mwyaf effeithiol sy'n cynnig y cryfder cywir o ymateb imiwn; ddim yn rhy wan ei fod yn cael ei wneud yn aneffeithiol ond hefyd ddim yn rhy gryf ei fod yn brifo'r corff.”

Mae'r astudiaeth yn tynnu sylw at rôl protein o'r enw CD8, sy'n gyd-dderbynnydd celloedd-T sy'n hanfodol ar gyfer rheoli ymateb imiwn effeithiol i bathogen goresgynnol.

Nod y tîm ymchwil oedd gweithio allan ffordd o wneud celloedd-T yn effeithiol yn erbyn ystod o bathogenau a firysau trwy CD8 ond wrth osgoi achosi niwed i'r gwesteiwr. Yn y bôn, po fwyaf y mathau o dargedau y gall cell-T eu hadnabod ac ymateb yn eu herbyn, mwyaf y risg sydd o awtoimiwnedd.

Yn yr astudiaeth hon, mae'r tîm yn disgrifio mecanwaith sy'n datrys y cyfyng-gyngor hwn trwy ddangos sut y gall CD8 ganiatáu i gelloedd-T unigol ganolbwyntio ar dargedau penodol heb yrru awtoimiwnedd.

Dywedodd Dr Hugo van den Berg, uwch awdur ar yr astudiaeth o sefydliad Mathemateg Prifysgol Warwick, fod y data yn dangos am y tro cyntaf “ffenomen a ragwelwyd yn seiliedig ar gyfrifiadau mathemategol”.

Defnyddiodd yr ymchwilwyr wahanol dargedau afiechyd yn y labordy ac addasu CD8 wrth fonitro'r ymatebion imiwnedd a gynhyrchwyd. Roedd tincio gyda'r derbynnydd CD8 yn caniatáu iddynt "fireinio" yr ymateb imiwnedd yn erbyn gwahanol dargedau afiechyd - heb newid cyfanrwydd strwythurol y derbynnydd critigol hwn.

“Mae ein hastudiaeth yn awgrymu y gellir addasu’r system imiwnedd yn benodol i weithredu ar lefel celloedd-T unigol er mwyn caniatáu i’r gell-T wneud ei gwaith a lladd pathogenau goresgynnol wrth ddiogelu’r gwesteiwr yn wyneb ymateb imiwnedd parhaus,” meddai Dr Clement.

Ymddiriedolaeth Wellcome ariannodd yr astudiaeth. Yn y dyfodol, hoffai'r ymchwilwyr astudio ymhellach rôl celloedd-T CD8 mewn clefyd heintus, yn enwedig ym maes ymchwil Niwroimiwnoleg. Bydd Dr Clement yn defnyddio'r wybodaeth a ddatblygir yma i helpu yn ein dealltwriaeth o sut y gall y system imiwnedd ddylanwadu a gwaethygu cychwyn afiechydon niwroseiciatreg yn ddramatig - sef prif achos marwolaeth yn y DU.