Gofalwyr ifanc yn archwilio llawenydd darllen gyda Children’s Laureate Wales

Mae gofalwyr ifanc wedi cael cyfle i ddysgu am adrodd straeon gan awdur arobryn, diolch i fenter a arweiniwyd gan y Tîm Campws Cyntaf ym Mhrifysgol Caerdydd.

Cynhaliwyd y gweithdai Mynediad i Awdur, a gyflwynwyd mewn partneriaeth â Llenyddiaeth Cymru, dros dri mis gyda grŵp o ddisgyblion o Ysgol Gymunedol Tonyrefail yn Rhondda Cynon Taf.

Children’s Laureate Wales Eloise Williams a arweiniodd y sesiynau rhithwir, gan roi cyfle i'r grŵp ddewis pa rai o'i llyfrau yr oeddent am eu darllen a pha weithgareddau yr oeddent am eu gwneud yn ystod y gweithdai byw. Dewison nhw drafod ei nofel, Seaglass, gan ei defnyddio fel sail i'w hysgrifennu creadigol eu hunain.

Mae Gethin, ym mlwyddyn saith, a gymerodd ran yn y prosiect, yn ofalwr i'w fam Vicky. Mae ganddi glefyd Pompe, cyflwr genetig sy'n achosi gwendid cyhyrau. Cafodd Vicky ddiagnosis yn 18, ychydig fisoedd cyn i Gethin gael ei eni.

Dywedodd: “Weithiau mae hi'n cwympo i lawr, felly rydw i yno i'w helpu. Rwy'n gwneud pethau o amgylch y tŷ, fel golchi llestri neu lanhau. Rwy'n cadw cwmni iddi.”

O'r cwrs Mynediad i Awdur, dywedodd: “Rwy’n hoff o’r sesiynau. Mae'n gadael i mi gael seibiant. Mae wedi rhoi amser i mi weld pobl newydd ar ôl ysgol. Rydw i a mam wedi bod yn darllen y llyfr gyda'n gilydd.”

Dywedodd Mam, Vicky: “Mae Gethin yn fy helpu llawer pan fydd fy ngŵr yn y gwaith. Mae bob amser yno i godi fy nghalon. Os ydw i'n cael diwrnod gwael, mae'n gwybod. Fe ddaw i lawr a rhoi cwtch i mi.

“Mae wedi mwynhau siarad ag Eloise a’r plant eraill. Mae wedi bod yn gofyn llawer o gwestiynau, fel sut y cafodd ysbrydoliaeth ar gyfer y llyfr. Mae wedi gwneud llawer o ffrindiau trwy ei wneud. Mae wedi ei annog gyda'i ddarllen hefyd. ”

Fe wnaeth Sophie, sy'n ofalwr brodyr a chwiorydd, hefyd fwynhau cymryd amser i ymgolli yn y llyfr a chwrdd â ffrindiau newydd. Mae'r disgybl blwyddyn saith yn cefnogi ei brawd Ethan, sydd ym mlwyddyn wyth ac sydd ag awtistiaeth. Mae hi'n aml yn treulio gwyliau ysgol gydag ef ac yn helpu i'w dawelu pan fydd yn teimlo'n bryderus.

Meddai: “Roedd yn braf siarad ag awdur iawn oherwydd doeddwn i erioed wedi gwneud hynny o’r blaen. Hoffwn allu ysgrifennu llyfr yn y dyfodol. Rwy'n hoffi bod yn greadigol.

“Mae fi ac Ethan yn agos iawn. Os yw'n teimlo dan straen yn yr ysgol, byddaf yn mynd ag ef ar deithiau cerdded. Pan fydd yn gwneud ei gelf, byddaf yn eistedd gydag ef ac yn ei wneud hefyd. Rydyn ni'n agos iawn.”

Dywedodd Mam, Nicola: “Mae gan Sophie frawd a chwaer iau ag anghenion ychwanegol felly gall bywyd fod yn eithaf prysur i ni. Mae Sophie yn ofalgar ac yn aeddfed iawn ac yn helpu llawer. Mae hi'n famol iawn, yn enwedig i Ethan - maen nhw wedi bod â bond gwych erioed.

“Mae hi’n ceisio gwneud pobl eraill yn hapus, felly mae hi wedi bod yn braf iddi gael ychydig o amser iddi hi ei hun. Mae hi wedi siarad llawer â mi am y llyfr. Mae wir wedi rhoi hwb hyder iddi am yr ysgol.”

Dywedodd Eloise Williams, Children’s Laureate Wales: “Mae'r flwyddyn ddiwethaf wedi bod yn hynod heriol i bobl ifanc, yn anad dim gofalwyr ifanc. Mae darllen yn ffordd wych o ddianc rhag y pwysau hynny ac mae rhannu straeon wedi bod yn ffordd mor ddiddorol a chadarnhaol o gael hwyl i bob un ohonom.

“Fy rôl yn hyn fu helpu pobl ifanc i gydnabod eu hunain fel rhan annatod o’r byd darllen ac adrodd straeon. Mae pŵer geiriau yn rhywbeth sydd ganddyn nhw eisoes ar flaenau eu bysedd. Rwy'n eu helpu i sylweddoli bod llyfrau'n hygyrch, mai dim ond pobl yw awduron, bod hud straeon yno iddyn nhw fod yn berchen arno. Mae wedi bod yn fraint cael gweithio gyda grŵp mor greadigol, doniol, craff a dychmygus o ddarllenwyr ac awduron ifanc. ”

Dywedodd y Pennaeth Cynorthwyol yn Ysgol Gymunedol Tonyrefail, Cara Marvelley: “Rydyn ni bob amser yn ymdrechu i ddarparu cyfleoedd i’n disgyblion gymryd rhan mewn darllen er pleser ond efallai eleni yn fwy nag erioed rydyn ni wedi bod yn ymwybodol o’r buddion niferus sydd gan ddarllen, gan effeithio mor bwerus ar ddatblygiad iaith a chynnydd academaidd ond hefyd ar greadigrwydd, empathi a lles.

“Mae'r buddion hynny wedi bod yn amlwg iawn trwy gydol y prosiect Mynediad i Awdur. Mae ein myfyrwyr wedi ymgysylltu, ysbrydoli ac wedi magu hyder bob sesiwn. Maent wedi gwerthfawrogi'r cyfle i weithio gyda rhywun fel Eloise ond hefyd i ffurfio cysylltiadau â'i gilydd trwy'r profiad llenyddol unigryw hwn."

Mae llwyddiant y prosiect peilot hwn wedi arwain at gael ei ymestyn a'i gynnig i ofalwyr ifanc eraill mewn ysgolion yn Ne Ddwyrain Cymru.

Dywedodd Catrin Jones, Swyddog Campws Cyntaf: “Mae gofalwyr ifanc yn un o grwpiau blaenoriaeth y Campws Cyntaf, ac roeddem yn gwybod bod y cyfnod clo yn arbennig o heriol i’n dysgwyr ifanc a oedd â chyfrifoldebau gofalu gartref. Gyda gweithgareddau personol wedi'u hatal, roeddem yn chwilio am ffordd i greu seibiannau byr hygyrch lle gallai ein gofalwyr ifanc gwrdd â chyfoedion ar-lein a chymryd rhan mewn gweithgaredd a oedd yn cynnig dianc o'r presennol.

“Roeddem yn meddwl y gallai prosiect darllen gynnig yr ateb perffaith, a phan enwebodd Llenyddiaeth Cymru Eloise Williams, roeddem yn gwybod y byddai'n mynd i fod yn brosiect gwych. Rydyn ni'n falch iawn o allu cynnig y sesiynau i fwy o bobl ifanc yn y dyfodol agos."

Y Campws Cyntaf yw Partneriaeth Ehangu Cyrhaeddiad De Ddwyrain Cymru. Mae'r bartneriaeth yn cynnwys pob sefydliad addysg uwch ac addysg bellach yn Ne-ddwyrain Cymru. Diben Ymestyn yn Ehangach First Campus yw ehangu mynediad at addysg uwch drwy fynd i’r afael â rhwystrau rhag cyrraedd addysg uwch a ffynnu ynddi.

Gofalwyr ifanc yn archwilio llawenydd darllen gyda Children's Laureate Wales