A allai gweithio gartref roi straen ar dargedau newid hinsawdd y DU?

Mae gwyddonwyr o Brifysgol Caerdydd yn archwilio a yw diwylliant 'gweithio gartref' newydd, ynghyd â'r tymereddau cynyddol, yn debygol o effeithio ar darged y DU o gyflawni allyriadau carbon deuocsid sero net erbyn 2050.

Mae tymereddau uwch a mwy o bobl yn gweithio gartref yn y tymor hir yn debygol o gynyddu'r galw i oeri ein cartrefi yn sylweddol, meddai'r tîm, gan roi galw a straen ychwanegol ar system drydan y DU.

Disgwylir i'r galw am oeri gynyddu mewn adeiladau masnachol a dinesig hefyd, megis ysbytai, ysgolion, swyddfeydd a siopau, gan ganiatáu inni aros yn gyffyrddus, darparu gweithleoedd cynhyrchiol a chyflawni tasgau o ddydd i ddydd.

Amcangyfrifir bod hyd at 10 y cant o holl drydan y DU yn cael ei ddefnyddio ar gyfer oeri a thymheru ar hyn o bryd, ffigur sy'n debygol o fynd yn fwy gyda chynnydd disgwyliedig mewn tymheredd rhwng 3 a 5° C ar gyfer yr haf rhanbarthol ar gyfartaledd erbyn 2080 a chynnydd yn nifer ac amlder cyfnodau poeth.

Bydd y prosiect rhyngddisgyblaethol newydd gwerth £1.1m 'Hyblygrwydd o ran Oeri a Storio (Flex-Cool-Store)', a ariennir gan yr EPSRC, yn ymchwilio i effeithiau twf yn y galw i oeri a sut y gellir ei reoli trwy ddylunio systemau oeri a storio ynni newydd nad oes angen fawr ddim carbon arnynt.

“Nid yw datgarboneiddio oeri wedi cael sylw sylweddol o’r blaen, ond mae hyn yn newid oherwydd cynnydd yn y boblogaeth a newid yn yr hinsawdd,” meddai’r Prif Ymchwilydd ar y prosiect Dr Carlos Ugalde-Loo o Ysgol Peirianneg Prifysgol Caerdydd.

“Mae oeri adeiladau dros yr haf yn dod yn fwy a mwy pwysig, yn enwedig wrth i fwy a mwy o’r boblogaeth ddewis gweithio gartref ac wrth i’r galw am lefelau cysur uwch yn ein cartrefi gynyddu.

“Er bod gostyngiadau sylweddol mewn allyriadau eisoes wedi’u cyflawni yn y sector pŵer trydan, mae'r cynnydd yn gyfyngedig mewn meysydd eraill, megis gwresogi ac oeri, sy’n cyfrif am dros draean o allyriadau’r DU.”

Yn ôl adroddiad diweddar gan Raglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (UNEP) a’r Asiantaeth Ynni Rhyngwladol (IEA), gallai gweithredu offer oeri ynni-effeithlon osgoi bron i wyth mlynedd o allyriadau, sydd cymaint â 460 biliwn tunnell o nwyon tŷ gwydr ledled y byd.

Dywed yr adroddiad y gallai cyflyrwyr aer ynni-effeithlon arwain at arbediad o £2.3tn mewn llai o gynhyrchu trydan erbyn 2050, ac mae'n pwysleisio'r angen am oddeutu 14 biliwn o gymwysiadau oeri ledled y byd erbyn 2050, gyda thua 3.6 biliwn o gyflyryddion aer eisoes yn cael eu defnyddio.

Bydd Flex-Cool-Store yn rhoi argymhellion ar sut y bydd oeri yn cyfrannu tuag at drawsnewidiad cynaliadwy, carbon isel a sero net erbyn 2050, ac yn hysbysu'r sector ynni, y llywodraeth a defnyddwyr unigol am yr her oeri sydd o'n blaenau.

Bydd yn anelu at feintioli i ba raddau y bydd oeri yn effeithio ar y galw am drydan brig a beth mae hyn yn ei olygu i atgyfnerthu'r rhwydwaith ynni. Yn benodol, bydd yr ymchwilwyr yn ystyried sut y gellir cydbwyso systemau pŵer y wlad gydag ymchwydd mewn cynhyrchu ynni ffotofoltäig hefyd yn ystod misoedd yr haf.

Wrth gadw hyn mewn cof, mae'r ymchwilwyr yn bwriadu astudio sut y gellir integreiddio systemau oeri a thrydan â storio ynni mewn adeiladau er mwyn sicrhau'r hyblygrwydd mwyaf posibl.

Bydd y prosiect hefyd yn archwilio canfyddiadau cyhoeddus tuag at fabwysiadu technolegau oeri mewn cartrefi, adeiladau a chymunedau trwy gyfweliadau a gweithdai cyhoeddus.

“Mae angen buddsoddiadau sylweddol mewn moderneiddio, digideiddio ac awtomeiddio seilwaith ac oeri, ac mae angen adeiladau i sicrhau system ddiogel, effeithlon, ddibynadwy a chynaliadwy.

“Trwy gynorthwyo i wneud penderfyniadau polisi ynni yn y dyfodol ynghylch oeri, darparu mewnbwn arbenigol strategol i randdeiliaid perthnasol, a thrwy gefnogi cyflawni targedau sero net erbyn 2050, mae gan y prosiect effaith drawsnewidiol bosibl,” parhaodd Dr Ugalde-Loo.