Mae dadlau ynghylch ffracio wedi taro ymddiriedaeth y cyhoedd mewn technolegau hinsoddol newydd, mae astudiaeth yn awgrymu

Mae canfyddiadau negyddol o ffracio yn y DU wedi cael effaith ar farn y cyhoedd am dechnolegau newydd sy'n hanfodol i fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd, mae astudiaeth gan Brifysgol Caerdydd wedi awgrymu.

Yn 2019 ataliodd llywodraeth y DU y dechneg o dorri hydrolig, a ddefnyddir i echdynnu olew a nwy, dros bryderon diogelwch. Dywed cefnogwyr y gallai helpu i ddatrys anghenion ynni'r DU a lleihau biliau ynni - ond dywed ymgyrchwyr ac amgylcheddwyr lleol ei fod yn halogi dŵr yfed ac yn achosi daeargrynfeydd.

Mae astudiaeth newydd, a gynhaliwyd cyn y moratoriwm, yn awgrymu bod dadlau ynghylch ffracio wedi effeithio ar ganfyddiad y cyhoedd o dechnolegau hinsawdd newydd, sy'n cynnwys ffyrdd o dynnu CO2 o'r atmosffer fel bio-ynni gyda dal carbon (BECCS), dal aer yn uniongyrchol a hindreulio gwell.

Cynhaliodd yr ymchwilwyr grwpiau ffocws yng Nghymru a Lloegr i fesur barn ar y technolegau newydd hyn. Fe wnaethant ddadansoddi sawl gwaith y soniodd pobl am “ffracio” a defnyddio dadansoddiad thematig i dynnu dau faes trafod allweddol allan - pryderon ynghylch gwahanol agweddau ar ffracio ac ymddiriedaeth mewn arbenigwyr, rheoleiddwyr a'r llywodraeth.

Gwelsant fod cyfranogwyr yn aml yn crybwyll ffracio fel enghraifft o ganlyniadau negyddol technolegau sy'n dod i'r amlwg. Yn benodol, gwelsant fod y ddadl ynghylch ffracio wedi peri i bobl boeni na fydd gwyddonwyr yn gallu rhagweld a rheoli risgiau. Daeth pobl yn fwy amheugar ynghylch sicrwydd gwyddonol o ddiogelwch wrth drafod ffracio, darganfu’r ymchwilwyr.

Dadleuodd cyfranogwyr yn y grwpiau ffocws fod pobl mewn swyddi pŵer - gan gynnwys gwleidyddion, diwydiannau a gwyddonwyr - wedi ceisio mynd ar drywydd ffracio ar draul pobl gyffredin a gwnaeth hyn leihau ymddiriedaeth mewn technolegau newydd eraill.

Dywed yr ymchwilwyr fod eu hastudiaeth yn awgrymu y gallai’r ddadl ffracio fod wedi cael “effaith gryfach” a allai wneud technolegau newydd yn anoddach i’w datblygu oherwydd pryder y cyhoedd ynghylch risgiau.

Cyhoeddir eu canfyddiadau yn y cyfnodolyn Risk Analysis.

Dywedodd yr ymchwilydd arweiniol Dr Emily Cox, o Ysgol Seicoleg Prifysgol Caerdydd: “Am nifer o flynyddoedd, roedd cefnogaeth wleidyddol gref i ffracio yn gadael pobl yn teimlo fel eu bod yn cael eu hanwybyddu felly nid yw’n arbennig o syndod bod pobl yn poeni am yr un peth yn digwydd wrth i ni geisio datblygu technolegau newydd, gan gynnwys y rhai sy’n hanfodol i fynd i’r afael â’r newid yn yr hinsawdd. Yn y bôn, gellir crynhoi llawer o'r cyfnewidiadau a glywsom yn ystod ein gweithdai gan yr ymadrodd 'Ond dywedon nhw wrthym ei fod yn ddiogel'.

“Astudiaeth gynnar oedd hon, ac mae angen mwy o waith i ddeall yn iawn yr effaith yn y byd go iawn y mae ffracio wedi’i chael ar dechnolegau eraill. Fodd bynnag, mae'r ymchwil hon yn gam cyntaf pwysig y gobeithiwn y bydd yn dysgu gwersi pwysig inni am sut yr ydym yn mynd at dechnolegau newydd yn y dyfodol.

“Mae mynd i’r afael â’r newid yn yr hinsawdd yn un o’r heriau pwysicaf sy’n wynebu dynoliaeth, ond os ydym am wneud pethau’n iawn, mae angen i ni ddechrau gwrando o ddifrif ar bryderon pobl.”