Prosiect dilyniannu genomau COVID-19 yn cael ei uwchraddio'n sylweddol

Mae cyfleusterau uwchgyfrifiadura a sefydlwyd i olrhain lledaeniad ac esblygiad y pandemig COVID-19 wedi derbyn £1.2m o gyllid y llywodraeth i ehangu yn fyd-eang.

Bydd y cyllid newydd yn galluogi prosiect CLIMB COVID-19, dan arweiniad Prifysgol Caerdydd a Phrifysgol Birmingham, i wneud uwchraddiadau sylweddol i offer cyfrifiadurol i brosesu a storio data genomig ar raddfa fyd-eang.

Mae CLIMB COVID-19 yn brosiect data mawr sy'n cefnogi consortiwm Genomeg COVID-19 (COG-UK), a sefydlwyd i ddarparu dilyniannu cyflym ar raddfa fawr o achosion COVID-19.

Daeth yn sgil prosiect CLIMB-BIG-DATA ym mis Mawrth 2020 fel platfform biowybodeg sy'n darparu piblinellau dadansoddi data, gallu cyfrifiadurol a storio sy'n ofynnol i ddadansoddi setiau data genom mawr a gynhyrchwyd gan COG-UK. Hyd yn hyn mae'r prosiect wedi dilyniannu mwy na 150,000 o genomau yn y DU.

Mae biowybodeg a ffylogeneteg yn gamau allweddol i ddefnyddio data genom i ddeall yn well sut mae'r firws yn lledaenu, a sut mae'n esblygu.

Mae'r lledaeniad byd-eang diweddar o amrywiadau COVID-19 newydd wedi dangos gwerth gwyliadwriaeth genomeg, gan nad yw ffiniau'n berthnasol i feirysau, a gallant symud yn gyflym ac yn hawdd. Mae'n bwysig olrhain feirysau sydd â gwahanol briodweddau biolegol er mwyn gwneud ymyriadau iechyd cyhoeddus gwybodus, a deall effeithiolrwydd cyffuriau a brechlynnau yn well.

Fodd bynnag, mae'r defnydd o ddilyniant genomau ar gyfer COVID-19 mewn llawer o wledydd wedi bod yn gyfyngedig. Bydd yr arian newydd hwn yn galluogi storio a phrosesu data genomeg byd-eang. Bydd hefyd yn galluogi ymchwilwyr i ymestyn ymchwil i gwmpasu pathogenau eraill sydd â photensial pandemig ynghyd ag olrhain bygythiadau eraill fel ymwrthedd gwrth-ficrobaidd.

Dywedodd yr Athro Thomas Connor, arbenigwr mewn genomeg pathogen o Ysgol Biowyddorau Prifysgol Caerdydd: “Mae llwyddiant CLIMB-COVID wedi cael ei adeiladu ar ymdrech gydweithredol, ac rydym yn gyffrous y byddwn yn gallu cefnogi cydweithredu byd-eang drwy’r wobr newydd hon."

Dywedodd Nick Loman, Athro Genomeg Microbaidd a Biowybodeg ym Mhrifysgol Birmingham: “Rydyn ni'n rhagweld y gallwn ni helpu i gefnogi ymdrechion dilyniannu llawer o wledydd a allai fod ag adnoddau cyfrifiadurol cyfyngedig trwy gynnig ein system yn y cwmwl, y gellir ei chyrchu o unrhyw le. Gall ymchwilwyr weld sut mae genomau o'u poblogaeth leol yn cysylltu â'r cannoedd o filoedd o bobl eraill a gasglwyd ledled y byd yn hawdd.

“Trwy ganiatáu i gynulleidfa fyd-eang elwa o’r adnoddau CLIMB newydd gallwn helpu i hwyluso rhannu data yn deg ar gyfer ymladd COVID-19.”

Ychwanegodd yr Athro Connor: “Mae SARS-CoV-2 yn enghraifft wych o berthnasedd a phŵer genomeg i olrhain a nodweddu pathogenau mewn amser real. Mae yna lawer o bathogenau eraill sy'n arwyddocaol yn fyd-eang, ac a fyddai'n elwa o blatfform cydweithredol byd-eang - ac rydym yn edrych ymlaen at allu cefnogi ymdrechion genomeg byd-eang ar gyfer llawer eraill o'r pathogenau allweddol hyn."

Ymhlith y partneriaid eraill yn CLIMB mae Prifysgolion Warwick, Abertawe, Caerfaddon a Chaerlŷr, Ysgol Hylendid a Meddygaeth Drofannol Llundain a Biowyddoniaeth Sefydliad Quadram.

Mae'r cyllid diweddaraf yn rhan o raglen World Class Labs, buddsoddiad mawr o £213m gan Ymchwil ac Arloesedd y DU i uwchraddio seilwaith gwyddonol y DU.

Wrth gyhoeddi’r cyllid, dywedodd y Gweinidog Gwyddoniaeth Amanda Solloway bod ymateb gan wyddonwyr ac ymchwilwyr y DU i'r coronafeirws “wedi bod yn ddim llai na rhyfeddol”.

“Mae angen i ni baru'r rhagoriaeth hon trwy sicrhau bod cyfleusterau gwyddonol o safon fyd-eang, fel y gall gwyddonwyr barhau i gynnal ymchwil sy’n newid bywyd am flynyddoedd i ddod wrth i ni adeiladu’n ôl yn well ar ôl y pandemig,” meddai.