Astudiaeth newydd yn canfod bod math allweddol o gelloedd imiwnedd yn 'hunan-adnewyddu' mewn pobl

Mae tîm o wyddonwyr wedi dangos bod math allweddol o gelloedd imiwnedd yn "hunan-adnewyddu" mewn pobl.

Mae'n ddarganfyddiad annisgwyl, gan y credid yn flaenorol bod y math penodol hwn o gell imiwnedd lladdwr sy'n “heneiddio” wedi cyrraedd y “cyfnod terfynol” ac y byddai'n marw yn dilyn un cyfnod arall wrth helpu pobl i ymladd yn erbyn - neu fyw gyda - heintiau penodol.

Mae'n awgrymu y gallai'r celloedd hyn chwarae rhan lawer mwy nag a feddyliwyd yn flaenorol mewn cof imiwnedd oes, a gallai'r canfyddiad hefyd fod â goblygiadau pwysig wrth greu brechlyn.

Cyhoeddir yr ymchwil, sy'n gydweithrediad rhwng Prifysgol Caerdydd, St George, Prifysgol Llundain, Coleg Imperial Llundain, a gwyddonwyr yn UDA, heddiw yn y cyfnodolyn Cell Reports.

“Ers pandemig COVID-19, mae celloedd-T – y celloedd imiwnedd sydd â rôl hanfodol wrth ladd celloedd heintiedig a'n hamddiffyn rhag haint – wedi bod dan sylw, ac mae'n hanfodol ein bod yn parhau i ddysgu mwy am eu rôl mewn imiwnedd tymor hir, er da neu er drwg, ”meddai’r prif awdur Dr Kristin Ladell, o Ysgol Feddygaeth Prifysgol Caerdydd.

“Yma, rydyn ni wedi dangos yn glir bod math o gell-T yr oeddem ni'n meddwl ei bod yn heneiddio - hynny yw, o ran oedran ac yn dirywio mewn swyddogaeth – mewn gwirionedd yn hunan-adnewyddu mewn pobl."

Yn yr astudiaeth hon, defnyddiodd yr ymchwilwyr ddulliau cymhleth, gan gynnwys olrhain celloedd mewn pobl, technoleg ddelweddu uwch, a modelu mathemategol i bennu bod celloedd T cof CD57+ yn amlhau ac yn hunan-adnewyddu in vivo.

Fe wnaethant olrhain y celloedd gan ddefnyddio dŵr trwm sy'n cynnwys y dewteriwm isotop sefydlog mewn oedolion gwirfoddol ifanc a hen, gyda haint HIV-1 neu hebddo. Wrth i ddewteriwm gael ei ymgorffori mewn celloedd pan fyddant yn rhannu'n epilgelloedd, mae ffracsiwn y celloedd dewteriwm-positif yn cyd-fynd â hunan-adnewyddiad y celloedd dan sylw.

Yn ogystal â'r dull hwn, bu'r ymchwilwyr hefyd yn mesur heneiddio cellog gan ddefnyddio technoleg a ddatblygwyd gan yr Athro Duncan Baird ym Mhrifysgol Caerdydd.

Ategwyd y canlyniadau arbrofol gan fodelu mathemategol a berfformiwyd gan dîm yr Athro Becca Asquith yng Ngholeg Imperial Llundain, gan ddarparu tystiolaeth gref bod y rhan fwyaf o gelloedd cof T CD57+ yn hunan-adnewyddu a thrwy hynny yn cyfrannu at gof imiwnolegol tymor hir.

“Roedd eisoes yn hysbys bod celloedd T cof CD57+ yn dod yn fwy cyffredin gydag oedran, fel arfer mewn ymateb i ysgogiad imiwnedd parhaus, er enghraifft, mewn pobl â heintiau cronig penodol, fel HIV-1, neu rai mathau o firysau herpes, fel cytomegalofirws,” meddai'r Athro Derek Macallan ym Mhrifysgol St George, Llundain.

“Yr hyn yr oeddem am ei ddarganfod oedd a oedd y celloedd hyn yn lluosi neu'n cronni yn unig, oherwydd nid oeddent yn marw.

“Mae ein hymchwil yn awgrymu eu bod yn hunan-adnewyddu, ac oherwydd hyn, mae’n ymddangos bod ganddyn nhw rôl bwysig wrth gadw heintiau cronig dan reolaeth.”

Ychwanegodd Dr Ladell: “Mae'r canfyddiad hwn yn bwysig er mwyn deall sut mae cof imiwnolegol yn cael ei gynnal yn ystod cwrs bywyd ac ar gyfer creu brechlyn ac imiwnotherapi.

“Er enghraifft, gyda COVID-19, y nod allweddol yw creu brechlyn sy’n cymell ymateb imiwnedd amddiffynnol, hirhoedlog sy’n cynnwys celloedd-T, ond i wneud hyn, mae angen i ni ddysgu mwy am sut mae’r celloedd imiwnedd allweddol hyn yn gweithio. Gallai hyn helpu i benderfynu a allai brechlyn newydd fod yn effeithiol ai peidio. ”

Roedd yr astudiaeth hefyd yn cynnwys gwyddonwyr o Brifysgol California, Berkeley, ac yn Sefydliad Bill a Melinda Gates.

Ariannwyd y gwaith gan Cancer Research UK, y Cyngor Ymchwil Feddygol, Ymddiriedolaeth Wellcome, yr Undeb Ewropeaidd a'r Sefydliad Iechyd Cenedlaethol.