Niferoedd uchel o bobl ifanc yn arbrofi â gamblo, yn ôl astudiaeth

Mae dau ym mhob pump (41%) o bobl rhwng 11 ac 16 oed wedi dweud eu bod wedi gamblo yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, yn ôl astudiaeth.

Mae dadansoddiad gan academyddion ym Mhrifysgol Caerdydd, y mwyaf o'i fath yn y DU, yn datgelu mai peiriannau mewn arcêd, tafarn neu glwb oedd y mathau mwyaf poblogaidd o gamblo, o flaen chwarae cardiau am arian gyda ffrindiau, a phrynu cardiau crafu. Roedd taro bet breifat rhwng ffrindiau a phrynu tocynnau loteri hefyd ymhlith y prif weithgareddau gamblo.

O'r rheiny a ddywedodd eu bod wedi gamblo yn ystod y 12 mis diwethaf, dywedodd 16% eu bod yn teimlo'n ddrwg o ganlyniad. Roedd bechgyn yn gamblo'n fwy rheolaidd na merched. Roedd pobl ifanc o grwpiau lleiafrifoedd ethnig, a myfyrwyr a deimlai nad oeddent yn perthyn i'w hysgol, hefyd yn fwy tebygol o gamblo a theimlo'n ddrwg am y profiad.

Yn ôl ymchwilwyr, mae'r canlyniadau'n dangos bod angen gwneud rhagor i godi ymwybyddiaeth ynghylch peryglon gamblo, ac maent yn argymell rhoi mwy o ystyriaeth i gyfrifoldebau diwydiant a llywodraeth, ysgolion a theuluoedd, wrth o ran cadw cysylltiad pobl ifanc â gamblo ar ei isaf.

Dywedodd Dr Graham Moore, o'r Ganolfan Datblygu a Gwerthuso Ymyriadau Cymhleth er mwyn Gwella Iechyd y Cyhoedd (DECIPHer), lle cafodd yr ymchwil ei chynnal: "Er bod llawer o ymddygiadau sy'n risg i bobl ifanc, fel ysmygu ac yfed alcohol, wedi tyfu'n llai cyffredin dros oddeutu'r 20 mlynedd ddiwethaf, rydym yn gweld ymddygiadau newydd sy'n peri risg yn dod i'r amlwg yn y gymdeithas sydd ohoni. Mae ein hymchwil yn awgrymu efallai bod gamblo yn dod i'r amlwg fel problem iechyd cyhoeddus.

"Mae'r dystiolaeth yn dangos bod pobl sy'n gamblo yn ystod cyfnod cynnar yn eu bywydau yn fwy tebygol o fod yn gamblwyr â phroblem pan maent yn oedolion. Mae'n ffaith bod cyfle eang i gamblo, a phrin iawn yw'r addysg ynghylch y peryglon sy'n gysylltiedig â hynny, sy'n golygu bod pobl ifanc yn arbennig o agored i gael eu niweidio ganddo. Mae angen gwneud rhagor o waith gyda llunwyr polisïau, ysgolion, teuluoedd a phobl ifanc, i ddeall sut y gellir gostwng y graddau y daw pobl ifanc i gysylltiad â gamblo."

Cafodd data ar gyfer yr astudiaeth ei gasglu gan dros 37,000 o fyfyrwyr wnaeth ateb cwestiynau ynghylch gamblo, fel rhan o Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Ysgolion, sy'n cynrychioli 193 o ysgolion uwchradd yng Nghymru.

Gofynnwyd ystod o gwestiynau i ymatebwyr am gamblo, yn cynnwys a oeddent wedi gamblo yn ystod y 12 mis diwethaf, pa mor aml oeddent wedi teimlo'n ddrwg am gamblo a pha fathau o weithgareddau gamblo y buon nhw'n rhan ohonynt.

Yn y DU, mae gamblo masnachol ond yn gyfreithiol ar gyfer y rheiny sy'n 18 oed a hŷn, gyda dau eithriad. Gall pobl ifanc rhwng 16 a 18 oed brynu cynhyrchion y Loteri Genedlaethol yn ôl y Gyfraith, yn cynnwys gemau lle dewisir rhifau, cardiau crafu a chyfleoedd i ennill ar unwaith ar-lein. Nid oes cyfyngiadau oedran ar beiriannau gemau categori D, sy'n cynnwys peiriannau 'ffrwythau.'

Yn ôl y prif awdur, yr Athro G.J. Melendez-Torres, a gynhaliodd yr ymchwil ym Mhrifysgol Caerdydd ac sydd bellach ym Mhrifysgol Caerwysg: "Mae gamblo sy'n broblem yn gysylltiedig â hunan-barch is, perfformiad gwannach yn yr ysgol, a risg uwch ar gyfer mathau eraill o ddibyniaeth, yn ogystal â theimladau o euogrwydd, cywilydd a hunan-gasáu.

"Mae ein canfyddiadau'n dangos pa mor bwysig yw addysgu pobl ifanc a rhieni am y niweidiau posibl o ganlyniad i gamblo, ac yn cefnogi argymhellion polisi ar gyfer ysgolion a'r sector addysg i godi ymwybyddiaeth ynghylch y materion hynny."

Mae’r ymchwil wedi’i chyhoeddi yn The Europe Journal of Public Health ac mae ar gael i’w gweld yma.