Gwaith teg i Gymru

Mae Athro Cysylltiadau Cyflogaeth, ymgynghorydd busnes proffesiynol ac athro ymchwil o Brifysgol Caerdydd wedi cynnig eu harbenigedd i gomisiwn gwaith teg a gefnogir gan Lywodraeth Cymru.

Ymunodd yr Athro Edmund Heery, o Ysgol Busnes Caerdydd a Sharanne Basham-Pyke, Cyfarwyddwr Shad Consultancy Ltd ac aelod o Fwrdd Ymgynghori Rhyngwladol yr Ysgol, â’r ymgynghorydd arbenigol annibynnol, yr Athro Alan Felstead o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol, ar Gomisiwn Gwaith Teg Llywodraeth Cymru.

Dan gadeiryddiaeth yr Athro Linda Dickens MBE o Ysgol Busnes Warwick, edrychodd y Comisiwn ar amrywiaeth o fecanweithiau deddfwriaethol, economaidd a rhai eraill y gall Llywodraeth Cymru eu defnyddio i hyrwyddo ac annog gwaith teg, er mwyn gwneud Cymru'n gymdeithas fwy cyfartal, teg a chyfiawn.

Mewn cyfres o argymhellion, amlinellodd y comisiwn sut y dylid datblygu safonau newydd, sy'n pennu'r hyn y mae gwaith teg yn ei olygu'n ymarferol gael eu datblygu er budd i bawb yng Nghymru.

Nododd y comisiwn hefyd na ddylid ond rhoi arian cyhoeddus i'r sefydliadau sy'n bodloni'r safonau hynny, neu sy'n gwneud cynnydd at eu bodloni.

Dywedodd yr Athro Dickens: “Ein diffiniad o waith teg yw bod gweithwyr yn cael eu talu, eu clywed a'u cynrychioli yn deg, a'u bod yn ddiogel ac yn gallu gwneud cynnydd mewn amgylchedd iach a chynhwysol ac un sy'n parchu hawliau.”

Dyma rai o’r 48 o argymhellion ar draws wyth maes a wnaed gan y comisiwn:

• Dylai holl Weinidogion ac adrannau Llywodraeth Cymru fod yn gyfrifol am waith teg.
• Dylai cyrff y sector cyhoeddus fod yn gyflogwyr gwaith teg bwriadol ac amlwg.
• Dylai mewnfuddsoddwyr fod yn rhan o sefydliadau gwaith teg.
• Dylai prosiectau seilwaith a phrosiectau buddsoddi cyfalaf mawr fod yn brosiectau Gwaith Teg Cymru.
• Mae gweithio mewn Partneriaeth Gymdeithasol, sy’n cynnwys undebau llafur a chyflogwyr, yn ganolog i gyflawni gwaith teg, a dylai Deddf Partneriaeth Gymdeithasol arfaethedig Llywodraeth Cymru adlewyrchu argymhellion y Comisiwn.
• Dylai Llywodraeth Cymru roi strategaeth ar waith i wella effeithiolrwydd y ffordd y mae hawliau presennol yn cael eu gorfodi yng Nghymru, a rhoi pwysau ar Lywodraeth y DU i roi cyfundrefn arolygu a gorfodi gwladol ar waith, sy'n gryfach ac sydd â chosbau ynghlwm wrthi, i rwystro pobl rhag mynd yn groes iddi.

Ychwanegodd yr Athro Dickens: “Mae camau pwysig, a rhai arloesol yn aml, eisoes wedi'u cymryd yng Nghymru, a'r hyn sy'n bwysig yw bod Llywodraeth Cymru yn cydnabod y gall gwaith teg helpu i gyflawni economi gryfach, mwy modern a mwy cynhwysol...”

Dros gyfnod o chwe mis o archwilio, casglodd y comisiwn dystiolaeth o gyfres o gyfarfodydd ymgysylltu â busnesau, cyrff anllywodraethol a phartneriaid cymdeithasol megis Chwarae Teg ymysg eraill.

Yn eu rolau fel comisiynwyr, gwnaeth yr Athro Heery a Ms Basham-Pyke arwain nifer o’r digwyddiadau hyn.

Dywedodd yr Athro Heery, wrth fyfyrio ar y broses a gasglodd 60 o ymatebion o’r galw am dystiolaeth: “Mae cymryd rhan mewn comisiwn o’r fath yn dangos cenhadaeth gwerth cyhoeddus yr Ysgol, ac yn wir cenhadaeth ddinesig ehangach y Brifysgol...”

Ychwanegodd y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol, Julie James: “Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Athro Dickens a'r panel cyfan am eu hymdrechion a'u hymrwymiad i baratoi adroddiad gwych mewn cyn lleied o amser...”

“Rydym wedi ymrwymo i greu dyfodol gwell i bawb sy'n gweithio yng Nghymru.”

Cafodd y Comisiwn Gwaith Teg ei sefydlu gan Carwyn Jones, y cyn-Brif Weinidog, yn 2018.

Darllenwch yr adroddiad Gwaith Teg Cymru, yn awr.