Goresgyn rhwystrau iaith yng ngofal iechyd y DU yn HealTAC 2019

Ymgasglodd panel o ymchwilwyr, cleifion, clinigwyr a chwmnïau yng Nghynhadledd Dadansoddi Testun Gofal Iechyd (HealTAC) yng Nghaerdydd i drafod y gwaith gorau o ran prosesu testun gofal iechyd rhydd pan fydd rhwystrau iaith yn bodoli.

Pan fydd claf a'r gweithiwr iechyd proffesiynol sy'n gofalu amdano ill dau yn meddu ar ieithoedd cyntaf heblaw Saesneg, beth yw'r ffordd orau o gynnal ymgynghoriadau, cadw cofnodion a'u rhannu? Gan i Gynhadledd Dadansoddi Testun Gofal Iechyd y DU eleni gael ei threfnu ym mhrifddinas Cymru, ystyriodd grwpiau paneli’r gynhadledd y mater hwn yn achos y Gymraeg.

Bydd y drafodaeth, a gynhaliwyd yng Ngwesty’r Park Plaza ar 24 – 25 Ebrill, yn cefnogi'r gwaith o ddatblygu methodolegau arolygu, prosesau ac adroddiadau newydd i gefnogi'r broses o weithredu 'Mwy na geiriau: Fframwaith strategol dilynol', a gyhoeddwyd yn 2012 gan y Dirprwy Weinidog dros Wasanaethau Cymdeithasol yn Llywodraeth Cymru.

Nod y fframwaith oedd sicrhau bod sefydliadau perthnasol yn cydnabod bod iaith yn rhan gynhenid o ofal ac y cynigir gwasanaethau yn Gymraeg i'r bobl sydd angen gwasanaethau hynny. Yr enw ar hyn yw'r 'Cynnig Rhagweithiol'.

Bwriad y fframwaith strategol dilynol 2016-2019 oedd cadw momentwm ac adeiladu ar y strategaeth flaenorol, gan gynnwys cefnogaeth ymarferol i weithredu'r 'Cynnig Gweithredol'.

Ystyriodd y panel ddulliau technegol a all hwyluso'r ddarpariaeth o wasanaethau yn y Gymraeg, gan gynnwys adnoddau terminolegol, lleoleiddio meddalwedd a chyfieithu peirianyddol, yn ogystal ag amrywiaeth o feysydd cymhwyso, megis presgripsiynau, iechyd meddwl ac alergeddau.

Cafwyd cyfraniadau gwerthfawr gan ymchwilwyr lleol, clinigwyr a chyfranogwyr rhyngwladol sydd â phrofiad o ymdrin â sawl iaith, gan gynnwys Dr Antoine Pironet o Gofrestrfa Canser Gwlad Belg a gyflwynodd eu gwaith ar brosesu data o adroddiadau patholeg dwyieithog.

Trefnwyd y panel gan Gareth Morlais o Lywodraeth Cymru ac aelodau tîm CorCenCC, Dawn Knight, Laura Arman ac Irena Spasić. Mae Prifysgol Caerdydd yn rhan o brosiect CorCenCC (Corpws Cenedlaethol Cymraeg cyfoes), sy'n creu adnodd iaith mawr i siaradwyr Cymraeg, dysgwyr Cymraeg, ymchwilwyr y Gymraeg ac unrhyw un sy’n ymddiddori yn y Gymraeg. Prosiect a yrrir gan y gymuned yw CorCenCC, a gall siaradwyr Cymraeg o bob math o gefndiroedd ac o bob gallu gymryd rhan.

Dywedodd Dawn Knight, o dîm CorCenCC: "Oherwydd pryderon ynghylch preifatrwydd, nid ydym yn casglu naratifau gofal iechyd ar hyn o bryd, ond gellir defnyddio seilwaith casglu a rheoli data CorcenCC yn hawdd mewn amgylchedd diogel er mwyn cefnogi'r gwaith o ddatblygu offer cloddio testun a allai hwyluso ddarparu gwasanaethau gofal iechyd yn Gymraeg."

Ychwanegodd Irena Spasić, cyd-sylfaenydd y rhwydwaith HealTex: "Rydym wedi bod yn datblygu offer ac adnoddau a all awtomeiddio'r gwaith o brosesu testun Cymraeg. Gall ein meddalwedd FlexiTerm echdynnu terminoleg sy'n benodol i barth o ddogfennau Cymraeg a gall wneud hynny'n syth. Roedd ein harbrofion cynnar gyda chorpora cyfochrog yn dangos y gellir echdynnu terminolegau sy'n benodol i'r parth yn awtomatig a'u mapio rhwng y Gymraeg a'r Saesneg. Gall swyddogaethau o'r fath wella perfformiad o ran cyfieithu peirianyddol ar gyfer testunau arbenigol fel y rhai a geir mewn gofal iechyd."

Noddwyd y gynhadledd gan EPSRC drwy rwydwaith 'Testun Gofal Iechyd y DU', y dinasoedd iechyd cysylltiedig, cronfa ddata SAIL a'r Sefydliad Ymchwil i Arloesi mewn Data ym Mhrifysgol Caerdydd, yn ogystal ag Averbis Text Analytics a DeepCongito.

Trefnir y gynhadledd nesaf gan Kings College London yn 2020