Gwneir asesiadau cymdeithasol ac emosiynol gan ddefnyddio dau ddull: cydnabyddiaeth emosiynol wyneb a theori meddwl.

Cydnabod emosiynau wyneb

Mae emosiynau'n gysylltiedig â mynegiadau emosiynol penodol. Cyfeirir adnabod emosiynau wyneb at y gallu i adnabod y mynegiant wyneb hwn yn gywir, sy'n datblygu ac yn gwella trwy gydol plentyndod.

Pam mae adnabod emosiynau wyneb yn bwysig?

Gall anawsterau wrth adnabod mynegiant wyneb arwain at ganlyniadau negyddol o ran deall sut mae pobl eraill yn teimlo, a all ymyrryd â'r gallu i ymddwyn yn gymdeithasol yn briodol ac i gynnal cyfeillgarwch.

Sut ydym yn mesur y gallu i adnabod emosiynau wyneb?

Rydym yn mesur gallu pob plentyn i adnabod emosiynau wyneb trwy'r dasg Cydnabod Emosiynau Wyneb. Cyflwynir delweddau o wynebau gwrywaidd a benywaidd i'r plentyn, yn dangos mynegiant o hapusrwydd, tristwch, ofn, dicter neu ddim emosiwn. Gofynnir i'r plentyn nodi sut mae'r unigolyn hwnnw'n teimlo.

Mae dwyster mynegiant yr wyneb hefyd yn amrywio o ddwyster isel i ddwyster uchel. Mae'n bwysig gwirio ym mha le mae'r plentyn yn edrych wrth arsylwi wynebau, gan fod y wybodaeth emosiynol bwysicaf yn cael ei chyfleu gan y llygaid a'r geg. Felly, rydym yn defnyddio technegau olrhain llygaid i archwilio ym mha le mae'r plentyn yn edrych wrth adnabod mynegiant yr wyneb.

Theori’r meddwl

Beth yw theori’r meddwl?

Theori’r meddwl yw'r gallu i briodoli cyflyrau meddyliol i chi'ch hun ac i eraill. Mae'r swyddogaeth hon yn galluogi unigolyn i ddeall neu ragfynegi ymddygiad pobl eraill mewn sefyllfaoedd cymdeithasol.

Pam mae theori’r meddwl yn bwysig?

Wrth i blant ddatblygu, mae eu dealltwriaeth o theori’r meddwl yn datblygu hefyd; yn fwyfwy, maent yn gweld bodau dynol fel unigolion sydd â chredoau, dyheadau, bwriadau a theimladau sydd ar wahân i'w rhai eu hunain. Mae'r gallu hwn yn helpu plant i ddatblygu'r sgiliau cymdeithasol sydd eu hangen ar gyfer chwarae esgus cymdeithasol, cyfeillgarwch dwyochrog a chydweithrediad priodol.

Sut ydym yn mesur theori’r meddwl?

Mae theori’r meddwl yn cael ei mesur trwy gyfres o straeon gan ddefnyddio teganau meddal neu ffigurau teganau fel y prif gymeriadau. Mae pob stori yn creu sefyllfa lle mae'r plentyn yn ymwybodol o rywbeth nad yw prif gymeriad yn y stori. Wedyn, gofynnir cwestiynau i'r plentyn am farn y prif gymeriad.

Er mwyn llwyddo yn y dasg, mae’n rhaid i'r plentyn allu deall bod cynrychiolaeth feddyliol rhywun arall o'r sefyllfa yn wahanol i'w gynrychiolaeth ei hun, a defnyddio'r wybodaeth honno i ragfynegi ymddygiad y cymeriad. Er enghraifft, yn y 'Tasg Lleoliad Sally-Anne', cyflwynir plant i ffigurau teganau o'r enw Max a Sally.

Mae gan Max bêl-droed ac mae'n ei rhoi mewn basged cyn mynd allan am dro. Tra bo Max i ffwrdd, mae Sally yn symud y bêl-droed o'r fasged i'r cwpwrdd. Pan fydd Max yn dychwelyd, gofynnir i'r plentyn, ‘Ble bydd Max yn edrych am ei bêl-droed?’ Yr ateb cywir yw y bydd Max yn edrych yn y fasged gan nad yw'n ymwybodol bod ei bêl-droed wedi'i symud, yn wahanol i'r plentyn, sy'n gwybod lle mae'r bêl mewn gwirionedd.

Gwneir asesiadau cof gan ddefnyddio dau ddull: Cof gweithio geiriol a chof gweithio gweledol-gofodol.

Cof gweithredol geiriol

Mae cof gweithredol geiriol yn cyfeirio at y gallu i gadw a thrin gwybodaeth lafar am gyfnodau byr.

Pam mae cof gweithredol geiriol yn bwysig?

Mae cof gweithredol yn darparu man gwaith meddyliol sy'n bwysig i lawer o weithgareddau ym mywyd o ddydd i ddydd. Nid yw profiadau blaenorol y plentyn yn dylanwadu'n gryf ar gof gweithredol (e.e. addysg cyn ysgol) ac mae'n ddangosydd o botensial dysgu plentyn.

Sut ydym yn mesur cof gweithredol geiriol?

Rydym yn mesur cof gweithredol gweledol-gofodol gan ddefnyddio'r dasg Galw Digidau i Gof o Chwith o'r Asesiad Cof Gweithredol Awtomataidd (AWMA). Yn y dasg Galw Digidau i Gof o Chwith, mae'r plentyn yn clywed cyfres o ddigidau ac yn ceisio galw i gof bob dilyniant mewn trefn o chwith. Darllenir y rhifau’n uchel i’r plentyn. Er enghraifft, pe bai'r plentyn yn clywed y dilyniant rhif '3, 9, 2', ateb cywir mewn trefn o chwith fyddai '2, 9, 3'. Bydd hyd y dilyniant rhif hwn yn cynyddu trwy gydol y dasg, gan gynyddu'r galw ar gof gweithredol geiriol.

Cof gweithredol gweledol-gofodol

Cyfeirir cof gweithredol gweledol-gofodol at y gallu i storio a thrin delweddau a gwybodaeth am leoliadau am gyfnodau byr o amser.

Pam mae cof gweithredol gweledol-gofodol yn bwysig?

Mae cof gweithredol yn darparu man gwaith meddyliol sy'n bwysig i lawer o weithgareddau ym mywyd o ddydd i ddydd. Nid yw profiadau blaenorol y plentyn yn dylanwadu'n gryf ar gof gweithredol (e.e. addysg cyn ysgol) ac mae'n ddangosydd o botensial dysgu plentyn.

Sut ydym yn mesur cof gweithredol gweledol-gofodol?

Rydym yn mesur cof gweithredol gweledol-gofodol gan ddefnyddio'r dasg Mister Xo'r Asesiad Cof Gweithredol Awtomataidd (AWMA). Yn y dasgMister X, mae'r plentyn yn edrych ar lun o ddau ffigur Mister X. Gofynnir i'r plentyn nodi a yw'r ddau Mister Xyn dal y bêl yn yr ‘un’ llaw neu mewn llaw ‘wahanol’. Wedyn, gofynnir iddo gofio lleoliad y bêl yr oedd yr Mister X gyda'r het las yn ei dal. Mae nifer y parau Mister X yn cynyddu trwy gydol y dasg, gan gynyddu'r galw ar gof gweithredol gweledol-gofodol.

Gwneir asesiadau iaith gan ddefnyddio dau ddull: rhesymu geiriol a rhesymu dieiriau.

Ymresymu llafar

Mae ymresymu llafar yn cynnwys y gallu i ddeall ac ymresymu gan ddefnyddio geiriau.

Pam mae ymresymu llafar yn bwysig?

Credir y bydd plant sydd â gallu ymresymu llafar da yn llwyddo mewn meysydd cwricwlwm sy'n gofyn am feddwl geiriol rhugl.

Sut ydym yn mesur ymresymu llafar?

Rydym yn mesur ymresymu llafar gan ddefnyddio tasgau o'r profion Gallu Eglursy'n ystyried oedran y plentyn. Bydd plant rhwng pedair a chwech oed yn cwblhau'r dasg Geirfa Lluniau. Ymddengys pum llun ar y sgrin mewn safleoedd ar hap. Rhoddir cyfarwyddiadau sain i'r plentyn: “Pa lun sy’n cydweddu orau â’r gair …?” ac mae'n rhaid iddo glicio ar y llun cywir. Gellir addasu’r rhaglen felly bydd y dasg yn dod yn anoddach neu'n haws yn dibynnu ar berfformiad.

Bydd plant saith oed neu'n hŷn yn cwblhau'r dasg Gair Cyswllt. Yn y dasg hon, cyflwynir dau lun ar y sgrin a'u gwahanu gan chwe gair. Tasg y plentyn yw nodi'r gair sy'n rhoi'r cyswllt cysyniadol gorau rhwng y ddau lun. Os yw'r plentyn yn dymuno, bydd y cyfrifiadur yn siarad y geiriau wrth glicio arnynt, felly nid oes angen cymhwysedd darllen.

Ymresymu dieiriau

Mae ymresymu dieiriau yn cynnwys y gallu i ddeall a dadansoddi gwybodaeth weledol a datrys problemau gan ddefnyddio sgiliau gweledol.

Pam mae ymresymu dieiriau yn bwysig?

Mae plant sydd â gallu ymresymu dieiriau da yn well am adnabod dilyniannau gweledol a nodi perthnasoedd rhwng gwrthrychau gweledol. Mae'r gallu hwn yn galluogi unigolion i ddadansoddi a datrys problemau cymhleth heb ddibynnu ar sgiliau iaith.

Sut ydym yn mesur ymresymu dieiriau?

Rydym yn mesur ymresymu dieiriau gan ddefnyddio tasgau o'r profion Gallu Eglursy'n ystyried oedran y plentyn. Mae plant rhwng pedair a chwech oed yn cwblhau'r dasg Gwisgo Amdanoch. Tasg cylchdro meddyliol yw hon lle y dangosir 'Zoid' (yn y canol), a phedwar o'i ffrindiau o'i gwmpas, wrth y plentyn ar sgrin y cyfrifiadur. Mae Zoid a'i ffrindiau i gyd yn chwarae gêm gwisgo amdanoch gyda'i gilydd ac yn gwisgo neu'n cario eitemau gwahanol.

Mae’n rhaid i'r plentyn benderfynu pa un o bedwar ffrind Zoid sydd wedi ei gopïo'n union. Bydd plant saith oed neu'n hŷn yn cwblhau'r dasg Pos Matrics. Bydd patrwm yn ymddangos gyda siâp coll sydd wedi’i ddisodli gan farc cwestiwn. Mae’n rhaid i'r plentyn ddewis pa un o'r chwe opsiwn posib yw'r siâp coll sy'n cwblhau'r patrwm.

Gwneir asesiadau ar gyfer prosesau meddwl gan ddefnyddio tri dull: hyblygrwydd gwybyddol, ataliad gwybyddol, a sylw parhaus.

Hyblygrwydd gwybyddol

Hyblygrwydd gwybyddol yw'r gallu i feddwl yn hyblyg ac i newid o feddwl am un cysyniad i'r llall.

Pam mae hyblygrwydd gwybyddol yn bwysig?

Bydd mwy o hyblygrwydd gwybyddol yn caniatáu i'r unigolyn fod yn fwy hyblyg yn ei feddwl a newid ei ymateb ymddygiadol yn dibynnu ar newidiadau yn yr amgylchedd.

Sut ydym yn mesur hyblygrwydd gwybyddol?

Rydym yn mesur hyblygrwydd gwybyddol gan ddefnyddio'r dasg Trefnu Cardiau Newid Dimensiwn (‘Dimensional Change Card Sort’) o’r NIH Toolbox ar gyfrifiadur llechen. Cyflwynir lluniau ac mae'r plentyn yn paru’r lluniau ar sail naill ai’r dimensiwn 'siâp' neu 'liw'. Nodir y dimensiwn ar gyfer trefnu gan giw llafar ar y sgrin.

Ataliad gwybyddol

Mae ataliad gwybyddol yn un o'r sgiliau gwybyddol craidd a ddefnyddiwn i reoli ein meddwl a'n hymddygiad. Dyma’r gallu i atal a rheoli ein hymatebion gwybyddol trwy anwybyddu gwybodaeth sy'n amherthnasol i'r dasg bresennol.

Pam mae ataliad gwybyddol yn bwysig?

Efallai y bydd plant sy'n cael trafferth ag ataliad gwybyddol yn ei chael hi'n anodd rheoli eu hysgogiadau i roi'r gorau i feddwl am rywbeth neu wneud rhywbeth.

Sut ydym yn mesur ataliad gwybyddol?

Rydym yn mesur ataliad gwybyddol gan ddefnyddio’r dasg‘Flanker’ o’r NIH Toolbox. Mae'r dasg hon yn mesur rheolaeth a sylw ataliol. Gofynnir i'r plentyn ganolbwyntio ar y pysgodyn yn y canol – a dewis y saeth sy'n cyfateb i'r ffordd y mae'r pysgodyn yn pwyntio – wrth atal sylw at y pysgod wrth ei ymyl.

Sustained attention

Sylw parhaus yw'r gallu i ganolbwyntio ar weithgaredd neu dasg dros gyfnod hirach.

Pam mae sylw parhaus yn bwysig?

Efallai y bydd plant sy'n cael trafferth â chynnal sylw parhaus yn ei chael hi'n anodd canolbwyntio ei sylw am yr amser gofynnol ac osgoi gwrthdynnu, gan ei gwneud hi'n anodd cwblhau tasgau yn llwyddiannus. Mae'n sgìl gwybyddol craidd oherwydd ei fod yn bwysig y gall y plentyn reoli, gyfarwyddo ac addasu ei sylw.

Sut ydym yn mesur sylw parhaus?

Rydym yn defnyddio tasg o'r enw ‘Pursuit’o Dasgau NiwroseicolegolAmsterdam (ANT). Yn y dasg ‘Pursuit’, mae'n rhaid i'r plentyn ddilyn seren werdd sy’n symud mewn cyfeiriadau anrhagweladwy trwy ddefnyddio llygoden y cyfrifiadur. Asesir gallu'r plentyn i gynnal ei berfformiad ar draws hyd pum munud y dasg.