Datrys problemau blas ac arogl yn y cyflenwad dŵr yfed

Canfu ein hymchwil sbardunau'r problemau blas ac arogl sy'n effeithio ar gyflenwad dŵr, gan alluogi strategaethau rheoli cronfeydd dŵr mwy rhagweithiol yn y DU a thu hwnt, a chreu arbedion ariannol sylweddol.

Mae'n hysbys bod rhai rhywogaethau o seianobacteria ffilamentaidd, algâu glas-wyrdd sydd i’w canfod ym mron pob amgylchedd dyfrol, yn cynhyrchu'r metabolau 2-Methyl-Isoborneol (2-MIB) a trans-1,10-dimethyl-trans-9-decalol (geosmin). Hyd yn oed mewn meintiau bach (cyn lleied â 5 ng y litr), mae'r cyfansoddion hyn yn cynhyrchu problemau BA mewn dŵr yfed, y gŵyn fwyaf cyffredin gan gwsmeriaid i ddiwydiant dŵr y DU.

Er y gwyddys fod seianobacteria yn cynhyrchu 2-MIB a geosmin, ni chafodd y sbardunau ar gyfer eu cynhyrchiant eu cydnabod am ddegawdau, nes i ymchwilwyr o Ysgol y Gwyddorau Daear ac Amgylcheddol ddarganfod sut roedd lefelau maetholion amrywiol o ddalgylchoedd dŵr yn sbarduno cynhyrchu metabolion cyanobacteria.

Galluogodd y darganfyddiad hwn strategaethau rheoli cronfeydd dŵr mwy rhagweithiol a llai ymwthiol, gan arwain at Dŵr Cymru yn ailddiffinio eu strategaeth ar gyfer trin dŵr cronfa  a chreu arbedion ariannol sylweddol. Gwnaeth y gwaith hwn hefyd arwain at wella arferion gorau a pholisi yn y diwydiant, gan fireinio strategaethau a sicrhau arbedion economaidd i gwmnïau dŵr y DU, yn ogystal â dylanwadu ar gwmnïau dŵr rhyngwladol drwy wella technegau rheoli cronfeydd dŵr.

Dod o hyd i'r sbardunau ar gyfer seianobacteria

Wrth ddadansoddi system cronfa ddŵr Plas Uchaf a Dolwen yng Ngogledd Cymru, penderfynodd Dr Perkins mai'r sbardun allweddol oedd newidiadau bychan mewn cymarebau maetholion. Yn benodol, mae swm yr amoniwm o'i gymharu â nitrad a ffosffad, sy'n deillio o brosesau dalgylch, fel ffermio, yn achosi pylsiau sylweddol o amoniwm. Gwnaeth newidiadau mewn gweithgareddau ffermio, yn benodol ar adegau pan roedd argaeledd nitradau yn isel ond y cyflenwad ffosffad yn uchel, ysgogi seianobacteria i gynhyrchu 2-MIB a geosmin.

Drwy nifer o brosiectau a ariennir gan Dŵr Cymru, cynlluniodd Dr Perkins strategaeth samplu dŵr newydd ar gyfer Dŵr Cymru, gan wella dulliau dadansoddi labordai i ganfod newidiadau mewn lefelau maetholion. Arweiniodd hyn at ddata pellach o dros saith system cronfa ddŵr ychwanegol yng Nghymru, gan ganiatáu i Dr Perkins brofi pa mor gyffredin yw'r sbardun cymhareb maetholion. Awgrymodd yr ymchwil fod problem eang o ran rheoli BA, gan bwysleisio pwysigrwydd rheoli dalgylchoedd a datblygu strategaethau newydd i gwmnïau dŵr er mwyn optimeiddio triniaeth ac ymyrraeth.

Gyda Wessex Water a Bristol Water, canfu ymchwilwyr Caerdydd gysylltiadau achosol â syanobacteria sy'n achosi BA trwy safleoedd profi ychwanegol ledled y DU. Cadarnhaodd yr astudiaethau hyn y canfyddiadau cychwynnol yn llawn sy'n dangos bod sbardunau cymhareb maetholion o amoniwm, nitrad, a ffosffad yn cynhyrchu 2-MIB a geosmin, gan arwain at broblemau BA.