Cynllun Gweithredu Cydnerthedd Ecosystemau a Bioamrywiaeth 2024-2026
- Diweddarwyd ddiwethaf:
Mae Grŵp Llywio ERBAP wedi adolygu a diweddaru Cynllun Gweithredu Cydnerthedd Ecosystemau a Bioamrywiaeth y brifysgol yn ddiweddar. Mae’r cynllun yn nodi sut yr ydym am gynnal a gwella bioamrywiaeth a hybu cydnerthedd ecosystemau ar draws campysau Prifysgol Caerdydd, yn unol â Dyletswydd Adran 6 Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016.
Mae'r ERBAP yn seiliedig ar asesu a gwella'r pum nodwedd a ddatblygwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru ar gyfer datblygu cydnerthedd ecosystemau: amrywiaeth, graddfa, cyflwr, cysylltedd ac addasrwydd ecosystemau (DECCA). Mae’r cynllun hefyd yn ymgorffori’r pum ffordd o weithio a nodir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol: integreiddio, cydweithio, ymgysylltu, hirdymor ac atal.
Datblygwyd yr ERBAP ar y cyd â Chyngor Caerdydd er mwyn sicrhau synergedd rhwng y ddau sefydliad i gyrraedd ein targedau ar gyfer cydnerthedd ecosystemau a bioamrywiaeth. Dyma waith ar y cyd sy’n defnyddio adnoddau ac arbenigedd cymuned gyfan Prifysgol Caerdydd: staff academaidd a'r gwasanaethau proffesiynol, israddedigion ac ôl-raddedigion.
Mae’r ERBAP diwygiedig yn nodi cyfres o dargedau i’w cyrraedd dros y tair blynedd nesaf rhwng 2024 a 2026. Rydym yn cyflwyno fersiwn gryno o'r cynllun yma, sy'n cynnwys y nodau, rhywogaethau/grwpiau rhywogaeth a chynefinoedd blaenoriaeth, a'r targedau rhywogaethau, cynefinoedd, ymgysylltu, ac addysg. Mae fersiwn llawn ar gael ar gais drwy hedgehogs@caerdydd.ac.uk.
Nodau
Nodau craidd yr ERBAP yw:
- Nodweddu lefel a dosbarthiad amrywiaeth fiolegol, wedi'i fesur o fewn ac ymhlith rhywogaethau a statws gwasanaethau ecosystem sy'n gysylltiedig â bioamrywiaeth ar draws ystâd y brifysgol. Bydd y rhain yn cael eu gwerthuso drwy arolygon dwys a dadansoddi data.
- Gan ddefnyddio data a gasglwyd yn y cam categoreiddio, sefydlu'r strategaethau rheoli mwyaf effeithiol ar gyfer cynnal a chadw, adfer a gwella ystâd werdd y brifysgol trwy gamau lliniaru.
- Targedu unrhyw gynefinoedd a swyddogaethau strategol y nodwyd eu bod mewn amodau anfoddhaol ar gyfer eu hadfer a/neu eu gwella, gan gynnwys creu cynllun adfer graddol o amgylch ystâd y brifysgol gan ganolbwyntio ar wella bioamrywiaeth o dan fframwaith DECCA.
- Parhau i werthuso ystâd werdd y brifysgol gyda'r nod o wella ei pherfformiad o ran bioamrywiaeth, waeth beth fo'i statws presennol. Parhau i adfer a gwella ymarferoldeb a bioamrywiaeth ystâd werdd y brifysgol.
- Gweithredu rhaglen fonitro dreigl i werthuso newidiadau ac effaith arferion rheoli ar fioamrywiaeth a gwasanaethau ecosystem. Bydd gweithgareddau monitro mor gynhwysol â phosibl i greu 'labordy byw', a thrwy hynny ymwreiddio gweithgareddau'r ERBAP ym mywyd a gweithgareddau o ddydd i ddydd y brifysgol.
- Parhau i ganolbwyntio ar hyrwyddo gwasanaethau bioamrywiaeth ac ecosystemau gyda staff a myfyrwyr, awdurdodau lleol, a rhanddeiliaid. Bydd ystâd werdd y brifysgol yn cael ei defnyddio fel ffocws ar gyfer rhyngweithio cymunedol.
Rhywogaethau Blaenoriaeth Prifysgol Caerdydd
Tabl 1. Rhywogaethau a grwpiau o rywogaethau sydd wedi’u nodi hyd yma fel blaenoriaeth ar gyfer gweithredu a rheoli cadwraeth
Rhywogaethau Blaenoriaeth Prifysgol Caerdydd | ||||||
# | Enw cyffredin | Enw rhywogaeth | Rhywogaethau Pwysig Iawn ar gyfer Bioamrywiaeth | Cynllun Gweithredu Lleol Bioamrywiaeth Caerdydd | Cynllun Bywyd Gwyllt a Blodau Gwyllt Prifysgol Caerdydd | Statws ym Mhrifysgol Caerdydd yn 2020 |
1 | Neidr ddefaid | Anguis fragilis | oes | oes | oes | Yn bresennol ar un safle |
2 | Ystlum lleiaf | Pipistrellus pipistrellus | oes | oes | oes | Yn defnyddio tri safle o leiaf |
3 | Madfallod dŵr | Lissotriton vulgaris; L. helveticus; Triturus cristatus | oes | oes | oes | Dim cofnod |
4 | Gwylan penddu | Larus ridibundus | oes | oes | Nac oes | Yn bresennol ar un safle |
5 | Gwylan y penwaig | Larus argentatus subsp. argentatus | oes | oes | Nac oes | Yn bresennol ar sawl safle |
6 | Aderyn y to | Passer domesticus | oes | Nac oes | Nac oes | Yn bresennol ar sawl safle |
7 | Teigr y benfelen | Tyria jacobeae | Nac oes | oes | Nac oes | Bridiau ar ddau safle |
8 | Draenog | Erinaceus europaeus | oes | Nac oes | oes | Yn defnyddio tri safle o leiaf, posibilrwydd o fridio |
9 | Gwennol ddu | Apus apus | Nac oes | Nac oes | oes | Yn bridio ar un safle |
10 | Tylluan frech | Strix aluco | Nac oes | Nac oes | oes | Yn defnyddio un safle |
11 | Adar yr ardd | Yn cynnwys Prunella modularis, Turdus philomelos, Sturnus vulgaris | oes | Nac oes | oes | Yn bresennol yn y mwyafrif o safleoedd |
12 | Peillwyr | Yn cynnwys Spilosoma lutea, Malacosoma neustria | Nac oes | Nac oes | oes | Yn bresennol yn y mwyafrif o safleoedd |
13 | Clychau’r Gog | Hyacynthides non-scripta | Nac oes | Nac oes | oes | Yn bresennol ar bedwar safle |
14 | Cennin pedr | Narcissus pseudonarcissus | Nac oes | Nac oes | oes | Dim cofnod |
15 | Fflora/ffawna’r pridd | Yn cynnwys Acari, Trichoniscidae, various Coleoptera, Chilopoda, Fungi | Nac oes | Nac oes | Nac oes | Yn bresennol ym mhob safle |
16 | Coed hynafol | gan gynnwys. Quercus spp. , Fagus sylvatica , Fraxinus excelsior | oes | Nac oes | Nac oes | Yn bresennol ar sawl safle |
17 | Fflora/ffawna saproxylic | Yn cynnwys Lucanidae, Syrphidae, Fungi | Nac oes | Nac oes | Nac oes | Yn bresennol mewn rhai safleoedd |
18 | Gwyfynod | Var. Lepidoptera | Nac oes | Nac oes | Nac oes | Yn bresennol ym mhob safle |
Cynefinoedd Blaenoriaeth Prifysgol Caerdydd
Tabl 2. Cynefinoedd sydd wedi’u nodi hyd yma fel blaenoriaeth ar gyfer gweithredu a rheoli cadwraeth
Cynefinoedd Blaenoriaeth Prifysgol Caerdydd | |||||
# | Enw cyffredin | Cynefin Pwysig Iawn ar gyfer Bioamrywiaeth | Cynllun Gweithredu Lleol Bioamrywiaeth Caerdydd | Cynllun Bywyd Gwyllt a Blodau Gwyllt Prifysgol Caerdydd | Statws ym Mhrifysgol Caerdydd yn 2020 |
1 | Dôl glaswelltir naturiol iseldir | oes | oes | oes | c.2,475m2 ar hyn o bryd ar draws wyth safle. Wedi’u troi o laswelltir sydd wedi gwella, ond gyda pheth gweddillion a llawer o rywogaethau sydd wedi cytrefu |
2 | Pyllau | oes | oes | oes | Un pwll bychan yn unig ar hyn o bryd ar draws pob safle, ond pwll arall yn bresennol yn hanesyddol. |
3 | Coetir collddail cymysg iseldir | oes | oes | oes | Tua 9,000m2 ar draws tri safle. |
4 | Perth | oes | oes | oes | Dros 3km yn bresennol ar draws sawl safle. |
5 | Coed hynafol | oes | Nac oes | Nac oes | O leiaf tri safle yn cynnwys coed hynafol. |
Cynllun Gweithredu 2024-2026
Targedau Rhywogaethau
Tabl 3. Arolygon a Thargedau Gwella Cynefin ERBAP 2024-2026 ar gyfer Rhywogaethau a Grwpiau Rhywogaethau Blaenoriaeth
Rhywogaethau /Grwpiau Rhywogaethau Blaenoriaeth | Arolwg Rhywogaeth-Benodol a Thargedau Gwella Cynefin 2024-2026 |
Nadroedd Defaid |
|
Madfallod dŵr |
|
Tylluanod brych |
*gyda chefnogaeth gan Gymdeithas Myfyrwyr Adareg, WildSoc, BIOSI |
Gwylanod |
*gyda chefnogaeth gan Gymdeithas Myfyrwyr Adareg, WildSoc, BIOSI |
Gwenoliaid du |
*gyda chefnogaeth gan Gymdeithas Myfyrwyr Adareg, WildSoc, BIOSI |
Adar yr ardd |
*gyda chefnogaeth y Gymdeithas Adareg, WildSoc, BIOSI |
Peillwyr |
*gyda chymorth gan Pharmabees, WildSoc, BIOSI, cyrff anllywodraethol |
Draenogod |
*gyda chefnogaeth tîm Campws Cyfeillgar i Ddraenogod Prifysgol Caerdydd a thimau Hybiau Bioamrywiaeth |
Ystlumod lleiaf |
*gyda chefnogaeth gan grwpiau arbenigol lleol |
Clychau’r gog |
*gyda chefnogaeth y tîm Ystâd, cyrff anllywodraethol, grwpiau arbenigol lleol |
Cennin pedr |
*gyda chefnogaeth y tîm Ystâd, cyrff anllywodraethol, grwpiau arbenigol lleol |
Ffawna/fflora/ffwng y pridd |
*gyda chefnogaeth gan BIOSI, grwpiau arbenigol lleol |
Coed hynafol |
|
Fflora/ffawna saproxylic |
*gyda chefnogaeth gan BIOSI, grwpiau arbenigol lleol |
Gwyfynod |
* gyda chefnogaeth gan WildSoc, BIOSI, cyrff anllywodraethol |
Targedau Cynefin
Tabl 4. Gwella Cynefinoedd Arfaethedig a Lleihau Bygythiadau i Dargedau Bywyd Gwyllt ERBAP 2024-2026
Targed | Camau | Amserlen | Cyfrifol |
Mapio Ystâd Werdd y Brifysgol Mapio mannau gwyrdd a chreu haenau data GIS |
| Erbyn Gorffennaf 2024 | Grŵp Llywio ERBAP |
Trefn Torri a Thrimio Mabwysiadu cynllun rheoli torri gwair llai aml newydd ar draws yr ystâd ar ardaloedd a nodwyd yn 2022/2023 ac ymestyn nifer yr ardaloedd lle mae’r cynllun yn cael ei ddefnyddio |
| Erbyn Rhagfyr 2024 | Rheolwr Cynnal a Chadw Ystadau / Contractwr Ystâd |
Blodau Gwyllt, Gwrychoedd, a Phlannu Coed Plannu mwy o blanhigion a choed sy’n gyfeillgar i ddraenogod/bywyd gwyllt* *awgrymiadau rhywogaethau planhigion gan Gampws Cyfeillgar i Ddraenogod |
| Yn flynyddol | Contractwr ystâd mewn ymgynghoriad â Grŵp Llywio ERBAP |
Pyllau, Casgenni Dŵr, Gorsafoedd Dŵr, Baddonau Adar
Datblygu canllawiau penodol ar gyfer Hybiau Bioamrywiaeth |
| Erbyn Rhagfyr 2024 | Swyddog Bioamrywiaeth / Hybiau Bioamrywiaeth mewn ymgynghoriad â'r Rheolwr Cynnal a Chadw Ystadau |
Rhwydi Chwaraeon a Gardd
Datblygu canllawiau penodol ar gyfer Caeau Chwaraeon
|
| Erbyn Medi 2024 | Swyddog Bioamrywiaeth / Rheolwr Gweithrediadau a Gwasanaethau Chwaraeon / Rheolwr Caeau Chwaraeon |
Lleihau ac atal y defnydd o blaladdwyr, chwynladdwyr a gwenwyn llygod
|
| Erbyn Rhagfyr 2024 | Swyddog Bioamrywiaeth / Rheolwr Cynnal a Chadw Ystadau / Contractwr ystâd / Rheolwr Gweithrediadau a Gwasanaethau Chwaraeon / Rheolwr Caeau Chwaraeon |
Mapio Rhywogaethau Goresgynnol |
| Erbyn Gorffennaf 2026 | Contractwr ystâd / Grŵp Llywio ERBAP |
Targedau Ymgysylltu
Tabl 5. Targedau Codi Ymwybyddiaeth, Hyfforddiant a Chynllun Symudiadau ERBAP 2024-2026
Targed | Camau | Amserlen | Cyfrifol |
Sefydlu, cysylltu a chynyddu nifer yr Hybiau Bioamrywiaeth |
| Yn flynyddol | Swyddog Bioamrywiaeth / Hybiau Bioamrywiaeth |
Cynhyrchu llyfryn “Bywyd Gwyllt a Blodau Gwyllt Prifysgol Caerdydd” |
| Erbyn Gorffennaf 2025 | Grŵp Llywio ERBAP* *cefnogir gan brosiectau myfyrwyr |
Datblygu llwybr natur (cydrannau ffisegol a digidol) |
| Erbyn Gorffennaf 2026 | Grŵp Llywio ERBAP* *cefnogir gan brosiectau myfyrwyr |
Lansio a sefydlu cyfres o seminarau yn canolbwyntio ar fioamrywiaeth (ar-lein) |
| Tachwedd 2023 - Rhagfyr 2024 | Swyddog Bioamrywiaeth |
Presenoldeb stondin a gweithgareddau ERBAP a HFC yn ystod Wythnos y Glas, Wythnos Cynaliadwyedd, PHEW, ac ati. |
| Yn flynyddol | Swyddog Bioamrywiaeth* / Hybiau Bioamrywiaeth *cefnogir gan fyfyrwyr gwirfoddol |
Cyflawni prosiect Greening Cathays |
| Mawrth 2025 | Pharmabees* / Grŵp Llywio ERBAP *cefnogir gan fyfyrwyr gwirfoddol a chymunedau lleol |
Presgripsiynu Gwyrdd |
| Yn flynyddol | Pharmabees |
Ymgysylltu â chymunedau lleol ac ysgolion cynradd ac uwchradd lleol |
| Yn flynyddol | Swyddog Bioamrywiaeth* *cefnogir gan fyfyrwyr gwirfoddol |
Tudalen we ERBAP |
| Erbyn Medi 2024 | Grŵp Llywio ERBAP / tîm Diogelwch a Lles |
Targedau Addysg
Tabl 6. Targedau Cynllun Addysg ERBAP 2024-2026
Targed | Amserlen | Cyfrifol |
Archwiliad o gyrsiau prifysgol sy’n berthnasol i ERBAP gyda chynnwys cynaliadwyedd - (yn gysylltiedig â gweithgaredd Cynllun Gweithredu ESD ar Labordai Byw) | Gorffennaf 2026 | Yr Is-bwyllgor Cynaliadwyedd Amgylcheddol |
Hwyluso cyd-greu prosiectau gyda myfyrwyr a gweithredu ar y campws pan fo hynny'n ymarferol (yn gysylltiedig â gweithgaredd Cynllun Gweithredu ESD ar Labordai Byw) | Yn flynyddol | Grŵp Llywio ERBAP |
Gweithredu’r Wobr Bwlch Gwybodaeth | Y wobr gyntaf i’w dyfarnu yn ystod Wythnos Cynaliadwyedd Mawrth 2025 | Tîm Diogelwch a Lles |
Integreiddio ERBAP i Wobr Caerdydd i Fyfyrwyr (yn gysylltiedig â gweithgaredd Cynllun Gweithredu ESD ar Labordai Byw) | Gorffennaf 2025 | Grŵp Llywio ERBAP |
Cynnwys cyfeiriadau ERBAP yn y cyfnod Sefydlu ar gyfer myfyrwyr (yn gysylltiedig â gweithgaredd Cynllun Gweithredu ESD ar Labordai Byw) | Gorffennaf 2025 | Grŵp Llywio ERBAP |