![](https://cardiff.imgix.net/__data/assets/image/0003/2634330/Volunteers-at-CVOA.jpg?w=570&h=321&fit=crop&q=60&auto=format)
Rhagnodi cymdeithasol gwyrdd yng Nghwm Cynon
Gwella iechyd a lles pobl trwy gysylltu â natur.
Mae wedi dod i’r amlwg i lawer ohonom sut mae cysylltu â byd natur yn gwella sut rydym yn teimlo a’r ffordd y mae’n cael effaith gadarnhaol ar ein lles.
Daeth y syniad hwn yn arbennig o bwysig i lawer o bobl trwy gydol cyfnod y pandemig. Roedd mynd am dro ym myd natur, ymweld â pharciau neu dreulio amser mewn gerddi yn hwb hanfodol yn ystod cyfnod a oedd yn anodd i lawer.
I edrych ar y cysylltiadau rhwng natur a lles, mae tîm o’r brifysgol yn gweithio ochr yn ochr â menter gymdeithasol gymunedol a gweithwyr iechyd proffesiynol. Nod y prosiect yw galluogi rhagor o bobl i gysylltu â natur, a helpu i gael gwell dealltwriaeth o’r manteision y gall cysylltu â natur eu cynnig.
![](https://cardiff.imgix.net/__data/assets/image/0003/2634330/Volunteers-at-CVOA.jpg?w=1170&h=420&q=60&auto=format&fit=crop)
Mae 'rhagnodi gwyrdd' wedi’i seilio ar fanteision treulio amser ym myd natur o ran gwella lles pobl.
Rhagnodi amser ym myd natur
Mae'r prosiect yn seiliedig ar y cysyniad o 'ragnodi gwyrdd' sydd wedi’i seilio ar fanteision treulio amser ym myd natur o ran gwella lles pobl. Fe'i hystyrir yn aml fel math o 'ragnodi cymdeithasol', lle gellir 'rhagnodi' gweithgaredd i gleifion sy'n eu hannog i ymgysylltu ag eraill er budd eu hiechyd meddwl, ac yn aml eu hiechyd corfforol.
“Rhagnodi gwyrdd yw pan fydd meddyg yn ysgrifennu presgripsiwn ond nid ar gyfer meddyginiaeth,” esboniodd y meddyg teulu a’r addysgwr meddygol academaidd Dr Kamila Hawthorne. “Ei nod yw cael claf i wneud rhywbeth fydd yn eu grymuso ac yn gwella eu lles.”
Mae'n rhoi cyfle i gleifion ac aelodau'r gymuned gymryd rhan mewn gweithgareddau natur yn lleol i wella eu hiechyd a'u lles. Gallai’r gweithgareddau hyn gynnwys: cynlluniau cerdded at ddibenion iechyd, rhedeg o amgylch parc, garddio cymunedol, rhaglenni tyfu bwyd, gwirfoddoli ym maes cadwraeth neu weithgareddau celfyddydol a diwylliannol.
Er mwyn helpu i gynnig cyfleoedd ar gyfer rhagnodi cymdeithasol gwyrdd a chasglu data hanfodol am ei fanteision, mae tîm y prosiect yn gweithio ochr yn ochr a Cynon Valley Organic Adventures, menter gymdeithasol yn Rhondda Cynon Taf. “Rydym yn cynnig gwasanaethau addysg amgen ar y safle,” meddai sylfaenydd a chyfarwyddwr Cynon Valley Organic Adventures, Janis Werrett. “Ac mae pobl yn cael eu cyfeirio atom gan feddygon, gweithwyr iechyd proffesiynol ac elusennau er budd eu lles.”
![The Cynon Valley Organic Adventures site](https://cardiff.imgix.net/__data/assets/image/0006/2634306/cynon-valley-site.png?w=1170&h=420&q=60&auto=format&fit=crop)
Mae Cynon Valley Organic Adventures yn fenter gymdeithasol sydd wedi’i lleoli ar ddarn 5 erw o dir yn Rhondda Cynon Taf sy'n cynnwys afon, coetiroedd gwlyb, perllannau, pwll a thwneli polythen.
Gweithio gyda Cynon Valley Organic Adventures
Mae’r bartneriaeth rhwng Cynon Valley Organic Adventures a’r brifysgol wedi helpu i ddatblygu llwybr natur rhyngweithiol yn Abercynon. Cafodd hwn ei greu’n rhannol gan bobl a gyfeiriwyd at y cynllun drwy ragnodi cymdeithasol gwyrdd. Gyda chymorth Amgueddfa Cymru yng Nghaerllion, mae gwaith hefyd wedi dechrau ar greu gardd les Rufeinig ac mae cynlluniau ar y gweill i adeiladu tŷ crwn Celtaidd.
“Bydd hyn yn cynnwys gardd feddyginiaeth ganoloesol, coetir oes yr iâ, a dôl Geltaidd gyda thŷ crwn Celtaidd,” eglura Janis Werrett.
Yn bwysig, mae'r bartneriaeth hefyd yn helpu i gasglu tystiolaeth ar effeithiau byd natur ar les pobl.
“Rwy’n meddwl ein bod ni i gyd yn sylweddoli ar ôl Covid bod cysylltu â byd natur yn gwneud i ni deimlo’n well, ac mae’n deimlad greddfol bron bod natur yn cael effaith dda ar ein lles,” eglurodd arweinydd y prosiect, yr Athro Les Baillie. “Ond yn syndod, ychydig iawn o ddata gwyddonol sydd i brofi hynny mewn gwirionedd.”
“Mae gweithio gyda’r gymuned yn gyfle i ni gynhyrchu’r data a fydd yn caniatáu i ni fynd ati i gefnogi rhagor o brosiectau fel hyn ledled y wlad.”
Bydd cofnodi sut brofiadau sydd gan y cleifion o'r llwybr natur yn helpu i greu data o'r byd go iawn am fanteision y llwybr hwn, ac i ddeall sut gall cysylltu â byd natur hybu iechyd a lles.
![](https://cardiff.imgix.net/__data/assets/image/0007/2634325/woodwork-green-prescribing.png?w=1170&h=420&q=60&auto=format&fit=crop)
Mae pobl sy'n cael eu cyfeirio at y prosiect yn cael y cyfle i gymryd rhan mewn ystod eang o weithgareddau natur, gan gynnwys cadwraeth a gweithdai creadigol.
Helpu i newid pethau
Noddwyd y prosiect gan Accelerate | Rhaglen Cyflymu a reolir gan y Cyflymydd Arloesedd Clinigol (CIA) yn Ysgol Meddygaeth Prifysgol Caerdydd. Cefnogodd a chyfrannodd tîm y CIA at y prosiect trwy ei dîm profiadol o weithwyr proffesiynol sydd ag arbenigedd o ran cyflymu’r gwaith o greu datblygiadau arloesol sy’n canolbwyntio ar iechyd a gofal cymdeithasol trwy ymchwil gydweithredol o safon uchel ac ymgysylltu â rhanddeiliaid.
“Cafodd y prosiect yma yn Abercynon ei sefydlu gan Janis a chydweithwyr, ac mae’n enghraifft wych o’r hyn y gall unigolion ei wneud i greu newid yn eu hamgylchedd,” meddai’r Athro Les Baillie. “Mae gan brosiectau fel Accelerate rôl allweddol wrth gysylltu’r syniad gwych â’r bobl sydd â’r gallu i helpu i wireddu’r weledigaeth honno.”
Esboniodd Janis Werrett yr effaith mae’r prosiect wedi’i chael: “Cyn prosiect Prifysgol Caerdydd dim ond grŵp o unigolion oedden ni ar y llain o dir, ond nawr mae pobl yn dechrau gweld bod yna ganlyniadau cadarnhaol a bod sylwedd i’r hyn rydyn ni’n ei wneud. Mae wedi mynd â'n sefydliad i lefel hollol wahanol.
“Maen nhw wedi bod yn hynod gyfeillgar a chefnogol a bydd y cyhoeddusrwydd a'r gydnabyddiaeth a gawn o'r prosiect hwn hefyd yn tynnu llawer o bartneriaid newydd i mewn i’r gwaith.
“Nid yw rhagnodi gwyrdd yn gysyniad adnabyddus, ond rwy’n edrych ymlaen at weithio gyda Phrifysgol Caerdydd i helpu i godi ymwybyddiaeth o fanteision byd natur ar les. Rwyf wedi ei weld yn newid bywydau a hoffwn weld rhagor o bobl yn elwa o hynny.”
![](https://cardiff.imgix.net/__data/assets/image/0003/2634330/Volunteers-at-CVOA.jpg?w=768&h=432&auto=format&fit=crop&q=60)
Ein prosiectau cymunedol lleol
Rydym yn defnyddio ein harbenigedd helaeth i gefnogi a chyflawni prosiectau effeithiol dan arweiniad y gymuned ynghyd â myfyrwyr a staff sy’n gwirfoddoli.