A oes premiwm enillion sector cyhoeddus ym maes gofal iechyd y DU?

Dr Ezgi Kaya a’r Athro Melanie Jones sy'n edrych ar wahaniaethau cyflog ac yn ystyried buddion eraill, megis pensiynau, i daflu goleuni ar sut mae cyflogau’r sector cyhoeddus yn cymharu â’r sector preifat a beth mae hyn yn ei olygu i benderfyniadau cyflog wrth symud ymlaen…

Rhwng 2011 a 2017, yn ystod y cyfnod o lymder, profodd gweithwyr sector cyhoeddus y DU erydiad cyflog gwirioneddol. Ar ôl pandemig COVID-19, gwaethygodd y sefyllfa wrth i godiadau cyflog barhau i lusgo y tu ôl i chwyddiant. Mae hyn wedi codi pryderon difrifol am safonau byw gweithwyr y sector cyhoeddus. Mae’r gweithredu diwydiannol dilynol gan nyrsys, meddygon, a gweithwyr eraill y GIG wedi dwysáu’r drafodaeth gyhoeddus a'r drafodaeth polisi am gyflogau’r sector cyhoeddus. Ac eto, mae'n dasg anodd i'r llywodraeth  gydbwyso cyllid cyhoeddus a pharhau hefyd i recriwtio a chadw staff yn y GIG.

Un ffon fesur o briodoldeb cyflog y sector cyhoeddus yw ei gymharu â’r sector preifat a bu pryder ers tro bod gweithwyr y sector cyhoeddus, ar gyfartaledd, yn cael mwy o dâl. Fodd bynnag, mae cyfansoddiad y gweithlu ym mhob sector yn bwysig. Mae dwyster y galwedigaethau proffesiynol yn y sector cyhoeddus yn cynyddu cyflog cyfartalog ac, ar ôl addasu ar gyfer y cyfansoddiad, mae llawer mwy o drafod a oes premiwm cyflog yn y sector cyhoeddus.

Mewn astudiaeth ddiweddar, rydym yn cyfrannu at y drafodaeth drwy ddarparu'r amcangyfrifon cyntaf ar gyfer galwedigaethau gofal iechyd penodol, gan gynnwys meddygon, nyrsys a gweithwyr gofal. Rydym yn dadlau bod yr amcangyfrifon hyn, sy'n gwneud cymariaethau o fewn galwedigaethau, ymhlith gweithwyr â sgiliau ac addysg debyg sydd wedi dewis yr un proffesiwn, yn darparu mesurau mwy cywir o wahaniaethau sectoraidd na'r cyfartaledd cenedlaethol. At hynny, yn hytrach nag edrych ar gyflog yn unig, rydym yn dadansoddi cydnabyddiaeth sy'n golygu ein bod yn cynnwys gwerth cyfraniadau pensiwn y cyflogwr, sy'n aml yn cael eu hanwybyddu ond sydd fel arfer yn fwy hael yn y sector cyhoeddus.

Hyd yn oed ar ôl rhoi cyfrif am wahaniaethau yng nghyfansoddiad y gweithlu, canfyddir amrywiad sylweddol o amgylch premiwm cydnabyddiaeth fesul awr y sector cyhoeddus cenedlaethol o 4 y cant o fewn y pum galwedigaeth gofal iechyd a astudiwyd. Mae premiwm y sector cyhoeddus ar ei fwyaf ymhlith gweithwyr gofal (34 y cant), ac yna nyrsys cynorthwyol (25 y cant) a meddygon (15 y cant). Mae hyn yn llawer mwy na nyrsys (5 y cant) neu ysgrifenyddion meddygol (lle nad oes premiwm). Er y gallai’r bylchau hyn adlewyrchu gwahaniaethau sectoraidd o ran gofynion manwl y swyddi, mae’n amlwg eu bod yn cyfiawnhau craffu ac ystyriaeth ychwanegol wrth i'r llywodraeth bennu cyflogau, gan gynnwys gan y Cyrff Adolygu Cyflogau annibynnol sy’n gwneud argymhellion cyflog blynyddol ar gyfer y mwyafrif o weithwyr gofal iechyd yn y sector cyhoeddus.

Pobl