Gofynnwch i'r arbenigwr: Ewyllysiau, treth etifeddiaeth, a chynllunio ystadau

Pam mae’n bwysig gwneud Ewyllys?

Gwneud Ewyllys yw'r ffordd orau o roi tawelwch meddwl i chi am yr hyn sy'n digwydd ar ôl i chi ymadael â’r byd hwn. Mae'n gwneud yn siŵr bod y bobl rydych chi am iddynt elwa yn derbyn yr hyn rydych chi am iddynt ei gael. Gall arbed llawer o straen i'ch anwyliaid yn ogystal â gwaith papur cyfreithiol, ac o bosibl bil treth etifeddiaeth. Efallai y byddwch chi'n meddwl nad oes angen Ewyllys arnoch os ydych chi'n briod neu os nad oes gennych lawer o arian, ond gwneud Ewyllys yw'r unig ffordd i fod yn sicr ynglŷn â'r hyn sy'n digwydd i'ch ystâd. Heb Ewyllys, mae rheolau diffyg ewyllys yn berthnasol, ac rydych chi'n colli rheolaeth ar yr hyn sy'n digwydd i'ch asedau.

Beth yw diffyg ewyllys?

Mae rheolau diffyg ewyllys yn cael eu gosod gan y llywodraeth ac yn pennu beth fydd yn digwydd os nad ydych wedi gadael Ewyllys. Os nad oes priod sydd wedi goroesi, bydd eich ystâd yn mynd trwy aelodau'r teulu. I ddechrau byddai'n mynd i blant, ac os nad oes plant, mae'n mynd yn ôl at eich rhieni. Os nad oes rhieni, mae'n mynd i frodyr a chwiorydd, hanner brodyr a chwiorydd, neiniau a theidiau, ewythrod, a modrybedd. Ac yna ar ddiwedd y rhestr y mae'r llywodraeth. Mae gwneud Ewyllys yn arbennig o bwysig os ydych am reoli i ble y gallai eich asedau fynd.

Hyd yn oed os ydych chi'n meddwl nad oes gennych unrhyw beth o werth mewn gwirionedd neu os oes gennych unrhyw un penodol rydych chi am adael eich asedau iddo, mae'n dibynnu ar sut rydych chi'n teimlo am aelodau pell o'r teulu neu'r llywodraeth o bosibl yn cael eich ystâd. Efallai y byddai'n well gennych iddo fynd i elusen neu i ffrindiau, er enghraifft. Mae Ewyllys yn gadael i chi reoli hynny.

Beth am bartneriaid sy’n cyd-fyw?

Mae'n bwysig iawn nodi, os ydych chi'n cyd-fyw neu os oes gennych bartner ond nid ydych yn briod, nad oes gan eich partner/person sy’n cyd-fyw hawl o gwbl i'ch ystâd. Hyd yn oed os ydych chi wedi bod gyda'ch gilydd neu'n byw gyda'ch gilydd ers blynyddoedd, ni fydd y person sy’n cyd-fyw gyda chi neu eich partner yn elwa heb i Ewyllys ddweud fel arall. Oni bai eich bod yn cyd-berchen ar yr eiddo fel 'Cyd-denantiaid', lle byddai'r eiddo yn trosglwyddo'n awtomatig i'r perchennog sydd wedi goroesi, os bydd rhywbeth yn digwydd i chi, mae’n bosibl na fydd gan eich partner unrhyw hawl i aros yn y cartref yr oeddech chi’n ei rannu. Byddai'r eiddo, neu eich cyfran o'r eiddo, yn pasio i'ch perthynas nesaf.

Beth am fy mhensiwn?

Mae rhai asedau'n pasio y tu allan i reolaeth Ewyllys, megis pensiynau, budd-daliadau marwolaeth mewn gwasanaeth, ac unrhyw bolisïau yswiriant bywyd, ar yr amod eich bod wedi datgan pwy rydych yn dymuno iddynt fod yn fuddiolwr drwy Fynegiant o Dymuniad. Er mwyn sicrhau bod y pethau hyn yn mynd at y person cywir, gwnewch yn siŵr eich bod yn diweddaru eich mynegiant. Mae'r asedau hyn hefyd yn pasio y tu allan i'ch ystâd pan gyfrifir treth etifeddiaeth.

A fyddaf yn talu treth etifeddiaeth?

Mae llawer o bobl yn pryderu am dreth etifeddiaeth a faint y gallai fod yn rhaid i'w hanwyliaid ei dalu. Mae gan bob unigolyn lwfans treth etifeddiaeth — band cyfradd dim o £325,000. Felly dyna swm y gallwch ei adael cyn i unrhyw dreth etifeddiaeth ddod yn berthnasol. Bydd popeth dros y £325,000 hwnnw yn cael ei drethu ar 40%. Fodd bynnag, mae rhai eithriadau a lwfansau, a all gynyddu faint y gallwch ei adael heb gael ei drethu.

Beth yw'r eithriadau?

Ychydig flynyddoedd yn ôl, cyflwynodd y llywodraeth yr hyn a elwir yn 'band preswyl cyfradd dim (residence nil rate band)'. Mae hwn yn lwfans ychwanegol o hyd at £175,000 y person, sy'n berthnasol i eiddo rydych chi'n berchen arno yr ydych yn ei drosglwyddo i'ch disgynyddion uniongyrchol (plant, wyrion, llysblant ac ati). Os yw hyn yn berthnasol, gallwch gyfuno'r band cyfradd dim a'r band cyfradd dim preswylfa, i gael uchafswm o £500,000 cyn bod treth etifeddiaeth yn berthnasol. Mae argaeledd y rhyddhad hwn yn lleihau os yw eich ystâd dros £2 filiwn.

Mae eithriad priod hefyd, felly mae unrhyw beth rydych chi'n ei adael i'ch priod wedi'i eithrio rhag treth. Pan fydd eich priod yn marw, byddent yn hawlio eu lwfans o hyd at £500,000 a byddent hefyd yn gallu hawlio'ch lwfans nas defnyddiwyd hefyd. Felly, fel cwpl priod gyda phlant, dylech gael hyd at filiwn o bunnoedd y gallwch eu gadael yn rhydd o dreth. Yn uwch na'r pwynt hwnnw, bydd yn cael ei drethu ar 40%.

Sut mae rhoddion i elusen yn effeithio ar dreth etifeddiaeth?

Mae eich Ewyllys yn gyfle i feddwl am bwy arall y tu allan i’ch teulu a’ch ffrindiau yr hoffech iddynt, o bosibl, elwa ar eich ystâd. Mae rhai manteision mawr o ran trethi i adael arian i elusen gan y byddai hyn yn cael ei eithrio rhag treth etifeddiaeth. Ac os byddwch yn gadael o leiaf 10% o werth sylfaenol eich ystâd i elusen, byddai'r gweddill yn cael ei drethu ar gyfradd is — yn lle'r dreth etifeddiaeth safonol o 40%, byddai'r gyfradd yn gostwng i 36%. Gallwch adael arian i unrhyw elusen, yn fawr neu’n fach, gan gynnwys Prifysgol Caerdydd. Mae llawer o gynfyfyrwyr a chefnogwyr yn gadael rhoddion yn eu hewyllysiau i Brifysgol Caerdydd tuag at ymchwil i ganser neu i gyflyrau niwrolegol, neu ysgoloriaethau i fyfyrwyr. Mae'n ffordd wych o roi rhodd ar gyfer y dyfodol sy'n effeithlon o ran treth, ac yn y pen draw gall adael ychydig mwy i'ch anwyliaid.

Beth yw ymddiriedolaethau?

Yn y bôn, mae ymddiriedolaeth yn ffordd o wneud anrheg gydag amodau. Mae'n caniatáu ichi gael rhywfaint o reolaeth a hyblygrwydd o ran sut y darperir ar gyfer eich buddiolwyr, ac yn rhoi mynediad iddynt elwa ar yr asedau sy'n cael eu dal yn yr ymddiriedolaeth - ond heb iddynt mewn gwirionedd syrthio o dan eu rheolaeth.

Mae yna nifer o fathau gwahanol ar ymddiriedolaeth. Mae ymddiriedolaeth ddewisol yn ymddiriedolaeth gyffredin iawn a ddefnyddir, mae’n gallu clustnodi’r holl ystâd neu gyfran ohoni. Gallai'r ymddiriedolaeth gynnwys cyfran o eiddo, o arian parod neu o fuddsoddiadau, a gall yr ymddiriedolaeth ei hamddiffyn rhag amgylchiadau'r buddiolwr. Rydych chi'n dewis ymddiriedolwyr sydd â phwerau dewisol eang i reoli'r ymddiriedolaeth ar gyfer y buddiolwr. Er enghraifft, gellir defnyddio ymddiriedolaeth ddewisol i gadw arian o'r neilltu ar gyfer buddiolwyr nes iddynt gyrraedd oedran penodol, neu i roi rhoddion dros gyfnod fel nad ydyn nhw'n derbyn popeth mewn un tro. Maent yn cynnig llawer o hyblygrwydd, felly os yw'ch dymuniadau yn eithaf cymhleth, gall fod yn haws na cheisio cadw popeth mewn Ewyllys. Mae ymddiriedolaeth ddewisol hefyd yn ffordd dda o ddarparu ar gyfer buddiolwyr sy'n agored i niwed neu'n anabl.

Y peth allweddol i'w ystyried gydag ymddiriedolaeth ddewisol yw bod yn rhaid i chi baratoi llythyr dymuniadau i gyd-fynd â’ch Ewyllys. Mae hyn yn rhoi gwybodaeth ac arweiniad i'r ymddiriedolwyr ynghylch sut rydych am i'ch asedau gael eu defnyddio a phwy sydd i elwa, yn ôl eich dymuniad. Nid yw'r llythyr dymuniadau yn gyfreithiol rwymol, felly mae'n bwysig iawn eich bod yn dewis ymddiriedolwyr y gallwch ddibynnu arnynt i weithredu'n unol â'ch dymuniadau.

Ymddiriedolaeth arall a ddefnyddir yn gyffredin yw ymddiriedolaeth buddiant bywyd, sy'n ddefnyddiol i roi budd ased i rywun am eu hoes, ond sy'n cadw rheolaeth o ble mae'n pasio ar ôl eu marwolaeth. Er enghraifft, efallai y bydd cwpl priod yn gadael popeth i'w gilydd, ond gallai ymddiriedolaeth buddiant bywyd amddiffyn rhan o'r ystâd fel os bydd un yn marw a'r llall yn ailbriodi, cedwir elfen mewn ymddiriedaeth i unrhyw blant neu i fuddiolwyr eraill. Mae'n arbennig o ddefnyddiol i'r rhai mewn ail briodasau, fel ffordd o ddarparu ar gyfer priod newydd a phlant o berthynas flaenorol.